☕ Dit “Leerboek” is ook beschikbaar als pdf en/of e-boek ☕
Geschreven: 1954
Bron: boek als pdf bezorgd door Rob Heusdens, het voorwoord door Luc Lever
Vertaling: augustus 1977 door Uitgeverij Het Progressieve Boek, Rotterdam
Deze versie: In samenwerking met Dominique Meeùs: correcties van scanfouten; hernummering van de voetnoten; waar aangegeven zijn de Marx-citaten veranderd, conform aan de edities in dit archief
Oorspronkelijke uitgave: augustus 1954
Huidige uitgave: januari 2007
Eerste digitale uitgave: januari 2015
Tweede digitale uitgave: januari 2016
Derde digitale uitgave en omzetting naar HTML: januari 2016
HTML en contact: Adrien Verlee, voor het Marxists Internet Archive
| Hoe te citeren?
Noten bij de digitale (her)uitgave
1. Waar in de oorspronkelijke tekst stond ‘vorige eeuw’ is dit gewijzigd in ‘19e eeuw’. (NB. In het jaar van uitgave van de oorspr. druk (1954) was de vorige eeuw de 19e eeuw; uit de context blijkt dat het moet gaan om de 19e eeuw, niet de 20e eeuw.)
2. De meerwaardevoet op jaarbasis (Hoofdstuk 10 – Kringloop en omslag van het kapitaal): de noemer van de tweede breuk moet zijn 25.000 (was: 50.000). [pag. 183 digitale uitgave; pag. 198 uitgave 2007]
In Hoofdstuk 7 – De economische grondwet van het kapitalisme, in het 4e citaat (van Marx) ontbreekt een zinsdeel (ontbrekende deel in italics): ... is “kapitaal gestorven arbeid, die als een vampier slechts levend wordt door het opzuigen van levende arbeid en des te meer leeft naar mate ze meer ervan opzuigt.” [pag. 135 digitale uitgave; pag. 144 uitgave 2007] [“Kapitaal is gestorven arbeid, welke alleen tot nieuw leven kan komen door als een vampier levende arbeid op te zuigen en die des te langer leeft naarmate er meer van wordt opgezogen.” – Deze zin komt onmiddellijk na voetnoot 37 van boek 1, hoofdstuk 8, De arbeidsdag]
Inhoud
Voorwoord
Inleiding
Deel 1 – De voorkapitalistische productiewijze
Hoofdstuk 1 – De productiewijze van de oergemeenschap
Het ontstaan van de menselijke samenleving
De voorwaarden van het materiële leven. De ontwikkeling van de gereedschappen
De productieverhoudingen van de oergemeenschap. De oorspronkelijke verdeling van de arbeid
De maatschappij van de verwantschapsgroep. De matriarchale verwantschapsgroep. De patriarchale verwantschapsgroep
Het ontstaan van de maatschappelijke arbeidsdeling en de ruil
Korte samenvatting
Hoofdstuk 2 – De op slavernij berustende productiewijze
Het ontstaan van het slavenhoudersbestel
De productieverhoudingen van het slavenhoudersbestel. De positie van de slaven
De verdere ontwikkeling van de ruil. Het handels- en woekerkapitaal
De verscherping van de tegenstellingen van de op slavernij berustende productiewijze
De klassenstrijd van de uitgebuitenen tegen de uitbuiters. De slavenopstanden. De ondergang van het slavenhoudersbestel
Korte samenvatting
Hoofdstuk 3 – De feodale productiewijze
Het ontstaan van het feodalisme
De stad in de middeleeuwen. De ambachtsgilden. De koopmansgilden
De klassen en standen van de feodale maatschappij. De feodale hiërarchie
De ontwikkeling van de productiekrachten van de feodale maatschappij
Het ontstaan van de kapitalistische productie in de schoot van het feodale stelsel
De oorspronkelijke accumulatie van het kapitaal. De gewelddadige verdrijving van de boeren van het land. De opeenhoping van rijkdommen
De opstanden van de lijfeigene boeren. De burgerlijke revoluties. De ondergang van het feodale stelsel
Korte samenvatting
De kapitalistische productiewijze
A. Premonopolistisch kapitalisme
De productie van waren – Waren en geld
De warenproductie als het uitgangspunt van het ontstaan van het kapitalisme en als het algemene kenmerk ervan
De waar en de eigenschappen ervan. Het tweeledige karakter van de in de waar belichaamde arbeid
Eenvoudige en samengestelde arbeid. De maatschappelijk noodzakelijke arbeidstijd
De ontwikkeling van de waardevormen. Het wezen van het geld
De functies van het geld
Goud en papiergeld
De waardewet als economische wet van de warenproductie
Het warenfetisjisme
Korte samenvatting
Hoofdstuk 5 – De eenvoudige kapitalistische coöperatie en de manufactuur
De eenvoudige kapitalistische coöperatie
De manufactuurperiode van het kapitalisme
Het kapitalistische thuiswerk
De historische rol van de manufactuur
De ontbinding van de boerenstand. De overgang van de economie gebaseerd op herendiensten naar de kapitalistische economie
Het ontstaan van de binnenlandse markt voor de kapitalistische industrie
Korte samenvatting
Hoofdstuk 6 – De machineperiode van het kapitalisme
De overgang van de manufactuur naar de machinale industrie
De industriële revolutie
De kapitalistische industrialisering
De groei van de steden en de industriecentra. De vorming van de klasse van de proletariërs
De kapitalistische fabriek. De machine als middel tot uitbuiting van de loonarbeid door het kapitaal
De grootindustrie en de landbouw
De kapitalistische vermaatschappelijking van de arbeid en de productie. De grenzen van de toepassing van de machine in het kapitalisme
Korte samenvatting
Hoofdstuk 7 – De economische grondwet van het kapitalisme
De grondslag van de productieverhoudingen van de kapitalistische orde
De verandering van geld in kapitaal. De arbeidskracht als waar
De waarde en de gebruikswaarde van de waar arbeidskracht
De meerwaardewet als de economische grondwet van het kapitalisme
Het kapitaal als maatschappelijke verhouding van de productie. Constant en variabel kapitaal
De meerwaardevoet
De twee methoden om de uitbuitingsgraad te verhogen. Absolute en relatieve meerwaarde
De werkdag en zijn grenzen. De strijd voor de verkorting van de werkdag
De extra meerwaarde
De klassenstructuur van de kapitalistische maatschappij. De burgerlijke staat
Korte samenvatting
De prijs van de arbeidskracht. Het wezen van het arbeidsloon
De grondvormen van het arbeidsloon
Opjagende loonsystemen
Nominaal loon en reëel loon
Het dalen van het reële loon in het kapitalisme
De strijd van de arbeidersklasse voor de verhoging van het arbeidsloon
Korte samenvatting
Hoofdstuk 9 – De accumulatie van het kapitaal en de verarming van het proletariaat
Productie en reproductie
De eenvoudige kapitalistische reproductie
De uitgebreide kapitalistische reproductie. De accumulatie van het kapitaal
De organische samenstelling van het kapitaal. Concentratie en centralisatie van het kapitaal
Het industriële reserveleger
De agrarische overbevolking
De algemene wet van de kapitalistische accumulatie. De relatieve en absolute verarming van het proletariaat
De fundamentele tegenstelling van de kapitalistische productiewijze
Korte samenvatting
Hoofdstuk 10 – Kringloop en omslag van het kapitaal
De omslag van het kapitaal. Productietijd en omlooptijd
Vastgelegd en circulerend kapitaal
De meerwaardevoet op jaarbasis. Methoden om de omslag van het kapitaal te versnellen
Korte samenvatting
Hoofdstuk 11 – Gemiddelde winst en productieprijs
Kostprijs en winst. De winstvoet
Het ontstaan van de gemiddelde winstvoet en de verandering van de waarde van de waar en de productieprijs
Korte samenvatting
Hoofdstuk 12 – Handel, krediet en geldcirculatie
De handelswinst en de oorsprong ervan
De circulatiekosten
De vormen van de kapitalistische handel. De warenbeurs
De buitenlandse handel
Het leenkapitaal
Rente en ondernemerswinst. De rentevoet en de tendentiële daling ervan
De vormen van het krediet. De banken en hun transacties
De naamloze vennootschappen. Fictief kapitaal
De geldcirculatie van de kapitalistische landen
Korte samenvatting
Hoofdstuk 13 – De grondrente. De verhoudingen in de landbouw in het kapitalisme
Het kapitalistische systeem van de landbouw en het particuliere grondbezit
De differentiële rente
De absolute grondrente. De grondprijs
De rente in de mijnbouwindustrie. De bouwgrondrente
Groot en kleinbedrijf in de landbouw
De verdieping van de tegenstelling tussen stad en platteland
Het particuliere grondbezit en de nationalisatie van de grond
Korte samenvatting
Hoofdstuk 14 – Het nationaal inkomen
Het totale maatschappelijke product en het nationaal inkomen
De verdeling van het nationaal inkomen
De staatsbegroting
Korte samenvatting
Hoofdstuk 15 – De reproductie van het maatschappelijke kapitaal
Het maatschappelijke kapitaal. De samenstelling van het totale maatschappelijke product
Realisatievoorwaarden bij eenvoudige kapitalistische reproductie
Realisatievoorwaarden bij uitgebreide kapitalistische reproductie
Het marktprobleem. De tegenstellingen van de kapitalistische reproductie
Hoofdstuk 16 – De economische crises
De grondslag van de kapitalistische overproductiecrises
Het cyclische karakter van de kapitalistische reproductie
De agrarische crises
De crises en de verscherping van de tegenstellingen van het kapitalisme
De historische ontwikkelingstendens van het kapitalisme
Korte samenvatting
Hoofdstuk 17 – Het imperialisme als hoogste stadium van het kapitalisme
De overgang naar het imperialisme
De concentratie van de productie en de monopolies. De monopolies en de concurrentie
De concentratie en de monopolies in het bankwezen. De nieuwe rol van de banken
Het financierskapitaal en de financiersoligarchie
De kapitaalexport
De economische verdeling van de wereld tussen de verbonden van kapitalisten. De internationale monopolies
De voltooiing van de territoriale verdeling van de wereld onder de grootmachten en de strijd om de herverdeling ervan
De fundamentele economische wet van het monopoliekapitalisme
Korte samenvatting
B. Monopoliekapitalisme – Imperialisme
Hoofdstuk 18 – Het koloniale systeem van het imperialisme
De rol van de koloniën in de periode van het imperialisme
De koloniën als wingewesten van agrarische producten en grondstoffen van de imperialistische moederlanden
De methoden van koloniale uitbuiting van de werkende massa’s
De nationale bevrijdingsstrijd van de volkeren van de koloniën
Korte samenvatting
Hoofdstuk 19 – De plaats van het imperialisme in de geschiedenis
Het imperialisme, het laatste stadium van het kapitalisme
Het imperialisme als parasitair of verrottend kapitalisme
Het imperialisme als de vooravond van de socialistische revolutie
Het staatsmonopolistische kapitalisme
De wet van de ongelijkmatigheid van de economische en politieke ontwikkeling van de kapitalistische landen in de periode van het imperialisme en de mogelijkheid van de overwinning van het socialisme in één land
Hoofdstuk 20 – De algemene crisis van het kapitalisme
Het wezen van de algemene crisis van het kapitalisme
De Eerste Wereldoorlog en het begin van de algemene crisis van het kapitalisme
De overwinning van de Grote Socialistische Oktoberrevolutie en de splitsing van de wereld in twee stelsels: het kapitalistische en het socialistische stelsel
De crisis van het koloniale stelsel van het kapitalisme
De verscherping van het marktprobleem, de chronische onderbezetting van de productiecapaciteit van de bedrijven en de chronische massale werkloosheid
De verdieping van de overproductiecrises en de veranderingen in de kapitalistische cyclus
Korte samenvatting
Hoofdstuk 21 – De verdieping van de algemene crisis van het kapitalisme na de Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog en de tweede etappe van de algemene crisis van het kapitalisme
De vorming van twee kampen in de wereld en het verval van de verenigde wereldmarkt
De verscherping van de crisis van het koloniale stelsel van het imperialisme
De toenemende ongelijkmatigheid van de ontwikkeling van het kapitalisme.
De expansie van het Amerikaanse imperialisme
De militarisering van de economie van de kapitalistische landen
De toenemende verarming van de arbeidersklasse van de kapitalistische landen
Het verval van de landbouw in de kapitalistische landen en de ruïnering van de boerenstand
Korte samenvatting
Bijlage – De economische theorieën in het tijdperk van het kapitalisme
De klassieke burgerlijke politieke economie
Het ontstaan van de vulgaire economie
De kleinburgerlijke politieke economie
De utopische socialisten
De revolutionaire democraten in Rusland
De revolutionaire omwenteling in de politieke economie door Karl Marx en Friedrich Engels
De economische theorieën van de opportunisten van de Tweede
Internationale en de moderne rechtse socialisten
De verdere ontwikkeling van de marxistische politieke economie van het kapitalisme door Lenin. De uitwerking van een reeks nieuwe stellingen van de politieke economie van het kapitalisme door Stalin
Dit Leerboek politieke economie werd geschreven door een economencollectief, bestaande uit: K.W. Ostrowitjanow, lid van de Academie; D.T. Sjepilow, corresponderend lid van de Academie van Wetenschappen van de Sovjet-Unie; L.A. Leontjew, corresponderend lid van de Academie van Wetenschappen van de Sovjet-Unie; I.D. Laptjew hoogleraar van de Lenin-Academie voor Landbouwwetenschappen van de Sovjet-Unie; professor I.I. Kusminow; L.M. Gatowski, doctor in de economische wetenschappen; P.F. Judin, lid van de Academie; A.I. Pasjkow, corresponderend lid van de Academie van Wetenschappen van de Sovjet-Unie; W.I. Pereslegin, doctorandus in de economische wetenschappen. Aan de keuze van het in het Leerboek opgenomen statistische materiaal nam W.N. Starowski, doctor in de economische wetenschappen deel.
Bij de uitwerking van het ontwerp van het Leerboek maakte vele Sovjeteconomen waardevolle kritische opmerkingen en brachten een reeks nuttige voorstellen naar voren met betrekking tot de tekst. Met deze opmerkingen en voorstellen hebben de auteurs bij het verdere werk aan het Leerboek rekening gehouden.
Een enorme betekenis voor het werk aan het Leerboek had de door het Centraal Comité van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie in november 1951 georganiseerde economische discussie. In het verloop van deze discussie, waaraan honderden Sovjeteconomen actief deelnamen, werd het door de auteurs aangeboden ontwerp van een Leerboek van de politieke economie aan een kritische analyse onderworpen. De op grond van de discussie uitgewerkte voorstellen tot verbetering van het ontwerp van het Leerboek waren een belangrijke bron voor de vervolmaking van de structuur van het leerboek en voor de verrijking van de inhoud ervan.
De eindredactie van het Leerboek werd verzorgd door de kameraden: K.W. Ostrowitjanow, D.T. Sjepilow, L.A. Leontjew, I.D. Laptjew, I.I. Kwaminow, L.M. Gatowski.
De schrijvers zijn zich ten volle bewust van de betekenis van een marxistisch Leerboek van de politieke economie en zijn van plan, om door te gaan met verdere verbetering van de tekst van het Leerboek op grond van kritische opmerkingen en wensen, die de lezers naar voren zullen brengen nadat ze de eerste druk van het Leerboek hebben gelezen. In samenhang hiermee verzoeken de schrijvers hun stellingname en hun wensen met betrekking tot het Leerboek bekend te maken aan het Instituut voor Economie van de Academie van Wetenschappen van de Sovjet-Unie, Wolchonka 14, Moskou.
De auteurs
Moskou,
augustus 1954.