Herman Gorter

De wereldrevolutie

Bron: Brochure, uitgave J.J. Bos - Amsterdam (zonder jaar) – In samenwerking met Dacob, Archief en Bibliotheek voor de Studie van het Communisme
Deze versie: spelling en zeer matige modernisering zinsbouw
Transcriptie/HTML en contact: Adrien Verlee, voor het Marxists Internet Archive

Laatste bewerking: 18 april 2010

Inhoud
De noodzakelijkheid van de wereldrevolutie
Geen andere uitweg voor het wereldproletariaat
De uitvoerbaarheid van de wereldrevolutie. Haar programma
Het voorbeeld der Russische Revolutie
Samenvatting

Aan Lenin

Voorrede

Deze brochure wordt uitgegeven als vervolg op de brochure: Het imperialisme, de wereldoorlog en de sociaaldemocratie. Daar bewezen wij de noodzakelijkheid van de eenheid van het wereldproletariaat in de strijd tegen het wereldimperialisme. Deze toont aan, dat deze strijd van het wereldproletariaat de revolutie van het wereldproletariaat voor het socialisme zal zijn.

De noodzakelijkheid van de wereldrevolutie

De wereldrevolutie nadert als gevolg van deze eerste wereldoorlog.

Evenals een onmetelijk woud door een wilde storm naar alle kanten gebogen wordt, zo werd het proletariaat door de wereldoorlog gebogen naar alle richtingen.

Jaren lang door een verkeerde propaganda, alleen op hervormingen gericht, op een dwaalspoor gebracht, het imperialisme niet kennend, door zijn regeringen bedrogen, door zijn leiders verraden, gaf het proletariaat aan de wereldoorlog en het imperialisme toe.

Maar het zal zich in al zijn delen weder opheffen, de strijd weder opnemen, en tot eenheid komen.

De oorlog kon alleen ontstaan, hij kan alleen steeds verder gevoerd worden, doordat het proletariaat van de wereld niet één is.

En de Russische Revolutie, door het proletariaat van Europa, van Duitsland in de eerste plaats, verraden, bewijst dat ook elke revolutie ten slotte mislukken moet, wanneer het internationale proletariaat van de wereld niet als één geheel, als één internationale eenheid opstaat tegen het wereldimperialisme.

De revolutie nadert als gevolg van deze eerste wereldoorlog. Het proletariaat van Europa en Noord-Amerika zal opstaan tegen het imperialisme, dat het zoveel deed en doet lijden; het zal door een lange, zware strijd aan het imperialisme een einde maken.

Maar het imperialisme kan niet opgeheven worden, wanneer niet het kapitalisme opgeheven wordt.

De komende strijd, de komende omwenteling, is dus de sociale revolutie, de revolutie voor het socialisme.

En de revolutie van het Europese en Amerikaanse proletariaat brengt tenslotte het socialisme op de gehele wereld.

Het is dus niet alleen de Europese en Amerikaanse revolutie, het is de wereldrevolutie die nadert.

Het is de plicht van alle waarlijke revolutionairen de voorwaarden van de sociale revolutie te onderzoeken, haar voor te bereiden, en een internationaal programma van eisen voor te stellen.

Dit zal in de volgende bladzijden geschieden.

Het gehele proletariaat staat als één geheel tegenover het imperialisme, tegenover het imperialisme der wereld.

Er bestaat geen beter, geen slechter imperialisme. Het imperialisme van de beide grote groepen, van Duitsland aan de ene, van Engeland en de Verenigde Staten aan de andere zijde, is even slecht, even vreselijk voor het proletariaat van de wereld.

Dit is het eerste wat bewezen moet worden. Want alleen dan, als het proletariaat van de wereld dit inziet, dat er geen keuze is tussen het imperialisme, dat het van alle kanten even erg bedreigd wordt en dat er geen uitweg is tussen de even vreselijke imperialisten, eerst dan zal het proletariaat van de wereld begrijpen dat de wereldrevolutie tegen het wereldimperialisme noodzakelijk is voor het internationale proletariaat.

Wij zullen aantonen ten eerste: de noodzakelijkheid van de revolutie uit de noodzakelijkheid van de onderdrukking en slachting van het proletariaat door het imperialisme, ook na de oorlog, en de noodzakelijkheid van de wereldrevolutie uit de gelijkheid van de onderdrukking en slachting van het proletariaat door ieder imperialisme, door het imperialisme van alle naties. Ten tweede: dat er uit deze onderdrukking en slachting geen andere uitweg is voor het proletariaat dan de wereldrevolutie. Ten derde de uitvoerbaarheid der wereldrevolutie en haar program. Ten vierde dat de Russische Revolutie het voorbeeld is van de wereldrevolutie voor het proletariaat van de wereld. In het vijfde hoofdstuk zullen wij onze beschouwingen dan nog eens samenvatten.

De grote tegenstanders, de leiders in de strijd om de beheersing der wereld, de enige strijders, die werkelijk de macht, d.w.z. het recht hadden om deze strijd te strijden, Engeland en Duitsland, staan nu tegenover elkaar op één front, van de Noord- tot de Middellandse Zee, met al hun macht. De strijd om de beheersing van de wereld is begonnen.

Rusland dat slechts een bureaucratisch en militair imperialisme had, geen sterk kapitalistisch, en dat dus ook niet rijp was voor deze strijd, is afgevallen. Slechts een paar trawanten, wier imperialisme in de dienst is getreden van de beide machten, zijn aan beide zijden over.

Maar de strijd is nu waarlijk, door het toetreden van de Verenigde Staten, geworden een strijd om de beheersing van de wereld. Want wint Duitsland, dan beheerst het Europa en een groot deel van Azië en Afrika, en doet dus de eerste stap naar de wereldheerschappij. Winnen Engeland en de Verenigde Staten, dan beheersen zij de wereld.

De Verenigde Staten hebben dat ingezien, en zijn daarom in de oorlog gegaan.

Als Rome en Carthago, zo staan de beide machten nu tegenover elkaar. Ging het toen om de Middellandse Zee, nu gaat het om alle oceanen en om alle landen die er aan liggen.

En evenals er toen geen mogelijkheid was van verzoening, maar de strijd uitgevochten moest worden tot een der tegenstanders de overwinning had behaald, zo ook nu.

De strijd gaat om de beheersing der wereld en zolang dat doel voor ogen staat, zal men pogen om het met alle middelen en alle offers (zelfs ten koste van de helft van het bloed der naties) te bereiken.

In de brochure: Het imperialisme, de wereldoorlog en de sociaaldemocratie, had ik geschreven dat het Duitse imperialisme even gevaarlijk is voor het internationale proletariaat als het Engelse. Ik zou nu schrijven: als het Engels-Amerikaanse.

De vraag rijst nu: is dit volkomen waar? Of is het simplistisch, al te eenvoudig? Is het misschien ingegeven door de wens om al het imperialisme gelijk te zien, opdat men dan daaruit de noodzakelijke eenheid van het internationale proletariaat zou kunnen afleiden?

De zaak moet nu nog eens onderzocht. Want als het imperialisme van Duitsland gevaarlijker, nadeliger was voor het proletariaat dan het Engels-Amerikaanse, dan zou het proletariaat zijn nederlaag moeten wensen en het heviger moeten bestrijden. Dan kon het heil van het proletariaat in de overwinning van het éne liggen. Dan ware misschien de revolutie onmogelijk of onnodig.

Om klaar te beslissen of de overwinning van het éne imperialisme aan de arbeidersklasse groter nadeel zou brengen dan die van het andere, moeten wij ons de gevolgen van een werkelijk volkomen overwinning van het ene en van het andere voorstellen.[1]

Wanneer Duitsland overwint, d.w.z. de vredesvoorwaarden opleggen kan, dan houdt het België in zijn macht, neemt nog een deel van de mijndistricten van Frankrijk, maakt Polen, Servië, Albanië, Montenegro van Oostenrijk-Hongarije, Oostenrijk-Hongarije van zich afhankelijk, geeft Turkije het gebied tot de Perzische Golf, maakt Turkije van zich afhankelijk, splitst Rusland in stukken, en maakt ook deze afhankelijk, beheerst de overige Balkanstaten en dwingt Frankrijk en Italië tot een bondgenootschap. Het neemt zijn koloniën terug en een deel van die der anderen.

Dan is Duitsland meester van de Vlaamse kust en Emden tot de Perzische Golf en tot diep in Azië. Dan heeft het het doel, waarvoor het de oorlog voorbereidde en voerde, bereikt.

Maar door zijn militair, politiek en economisch overwicht, door de handelstraktaten die het opleggen kan, krijgt het overheersende macht in Scandinavië en in Holland.[2]

Duitsland beheerst dan het vasteland van Europa, en groot deel van Azië, – tot dichtbij de poorten van Engels-Indië –, en van Afrika.

Engeland daarentegen en de Verenigde Staten zijn dan, hoewel op het vasteland van Europa overwonnen, volstrekt niet verslagen. Hun macht ter zee is zo goed als zeker niet gebroken. Duitsland moet, om wereldmacht te krijgen, dus voortgaan op zijn bloedige, imperialistische weg en opnieuw zich tot oorlog voorbereiden.

Scheidsgerecht, ontwapening, beperking van bewapening zijn onmogelijk. Noch Engeland, noch Duitsland, noch de Verenigde Staten willen ze. Het gaat om de wereldmacht, om de uitbuiting en beheersing van het grootste deel der aarde, die met die middelen niet te krijgen zijn, – slechts met geweld.

Deze leuzen zijn slechts de leugens, waarmee men, geholpen door zijn bondgenoten de reformisten en pseudo-marxisten, de arbeidende klassen bedriegt, om hen stil te houden en hen nieuwe oorlogen te laten voeren.

Wat zijn dus nu de gevolgen van een Duitse overwinning?

Duitsland wapent zich uit alle macht. Zodra het de gevolgen van deze oorlog enigszins te boven is. Naast de stapels wapens uit deze oorlog maakt het nieuwe, nog vreselijkere. En daartoe dwingt het al zijn “bondgenoten”. Door zijn economische en politieke en militaire overmacht. En Turkije en Oostenrijk-Hongarije, en Polen, en de Balkan, en Scandinavië, en Holland. Ook Frankrijk, Italië en Rusland.

De Duitse organisatie van reuzentrusts van banken, fabrieken, spoorwegen, rederijen, wordt een Europese, van Holland tot Constantinopel [Istanboel].

De Pruisische Duitse geest, dat mengsel van die bastaard uit despotisme en slaafsheid, dringt door en heerst overal. En de volken van Europa moeten gehoorzamen, op straffe van economische en politieke vernietiging.

Dat is het Duitse “Verbond der Volken”. Dat Duitsland wil en dat door de overwinning wordt bereikt.

De arbeidersklasse wordt dan onder dit gewicht van militarisme, trusts, patroonsbonden, in alle landen van Europa verpletterd.

En dan eindelijk barst de Tweede Wereldoorlog uit, tegen Engeland en de Verenigde Staten, nog veel vreselijker dan de eerste. Om de heerschappij ter zee. In Azië en Afrika. Om de Stille Zuidzee. En een groot deel van de arbeidersklasse wordt weer vermoord.

Dit is het vooruitzicht van het Duitse imperialisme.

Nu het Engels-Amerikaanse.

Indien de Verenigde Staten en Engeland overwinnen, zodat zij de vredesvoorwaarden kunnen dicteren, dan worden aan Duitsland Elzas-Lotharingen, Pruisisch Polen, en al zijn koloniën ontnomen, en misschien ook nog wel Duits grondgebied tot de Rijn. Oostenrijk wordt verscheurd. Polen krijgt een deel van Pruisen, en Galicië. De Balkan komt onder Engelse leiding. Turkije wordt verdeeld.

Dat de Verenigde Staten de voorwaarde stellen, dat Oostenrijk, de Balkan en Turkije aan de Duitse invloed onttrokken en Arabië, Mesopotamië en Syrië “onafhankelijk” gemaakt moeten worden, bewijst hoe zeer de Verenigde Staten de politiek van Engeland tot de hunne hebben gemaakt. Want als deze voorwaarden vervuld worden, dan is het Engelse wereldrijk van de Kaap over Caïro naar Indië gesticht. Zeker heeft Engeland daarvoor aan de VS zijn hulp in Oost-Aziatische en Grote Oceaan-vraagstukken beloofd. Bovendien wordt aan Duitsland onder de naam van schadeloosstelling een enorme oorlogschatting, in jaarlijkse termijnen, over een grote rij van jaren te betalen, opgelegd, en zijn vloot wordt duurzaam tot op zeer kleine sterkte verminderd. Helgoland wordt een Engelse vesting. Door het verlies der mijnen in Lotharingen wordt het ook zeer verzwakt. Duitsland en Oostenrijk-Hongarije zijn dan voorlopig tegenover Engeland-Amerika machteloos.

Maar ook Rusland zal, wanneer de revolutie zich onder de druk van het Entente-imperialisme niet zou kunnen houden, lange tijd door binnenlandse strijd en ontwikkeling en door zijn schuldenlast niet veel betekenen. De Verenigde Staten zullen daar grote invloed krijgen.

Frankrijk en Italië krijgen flinke delen van de buit. Frankrijk vooral zal zich door de herwonnen mijnen zeer ontwikkelen, maar beide staten zijn toch niet sterk genoeg om tegen Engeland en de Verenigde Staten op te kunnen.

Blijven over deze twee en Japan.

Wat men met Japan doet kan men nog zien. Maakt het te grote aanspraken op China, Nederlands Indië, enz., dan breekt men zijn macht. De ontzaglijke vloot van Engeland (in de oorlog bijna verdubbeld) met de nieuwe vloot van de Verenigde Staten beheersen alles.

Wij onderstellen hier dat de twee bondgenoten samen blijven. Hun kapitaalsbelangen zijn tijdens de oorlog reeds zeer sterk versmolten, en het ligt voorlopig zeker in hun voordeel samen te blijven.

Wat is dan het lot van de wereld?

De Verenigde Staten en Engeland zullen alles doen om te maken dat geen enkele staat meer tot grote macht komt.

Om allen te beheersen, of uit te zuigen, zullen zij allen zwak zien te houden.

In de tijd dat Duitsland en Rusland nog zwak zijn, zullen zij zich meester maken van de voornaamste markten.

In Europa zullen Frankrijk, Italië, en de kleine landen hun volgelingen zijn, in Amerika de Midden- en Zuid-Amerikaanse Staten. Het zal zijn alsof twee keizers voorop gingen in een optocht, en hun vazallen volgen hen.

Bij alle politieke geschillen in Europa en Amerika zullen zij de een tegen de ander uitspelen, zó dat allen zwak blijven. Evenals Engeland in het verleden (om te zwijgen van zijn vele veroveringen en wreedheden) Rusland, Turkije, de Balkanstaten, Klein-Azië, Egypte, Perzië, Indië, China, dus het gehele Nabije- en Verre-Oosten niet tot zelfstandigheid en macht liet komen, zwak hield, om ze of tegen elkaar uit te spelen of uit te zuigen, zo zullen Engeland en de Verenigde Staten het dan doen met Duitsland, Rusland, Oostenrijk-Hongarije, Turkije, de Balkan. En Amerika met Mexico, Brazilië, Peru, Argentinië, enz.

De Verenigde Staten zullen Midden- en Oost-Europa in een hel veranderen, waar de van Duitsland afgescheurde delen, Duitsland zelf, Polen, de uit Oostenrijk-Hongarije gevormde staten, de nieuwe staten van Rusland, de Balkanvolken en Turkije elkaar voortdurend bestrijden. En in die tijd beheersen Engeland en de Verenigde Staten de wereld.

Economisch zullen zij trachten Europa afhankelijk te maken van het Amerikaans-Engels kapitaal. Vooral Rusland zullen zij daarmee overstromen. Overal zullen zij filialen van hun trusts, hun banken, hun rederijen grondvesten, en – waar het natuurlijk niet gelukken zal de Europese te vernietigen, maar zij door de verzwakking van Duitsland hierin toch ver zullen komen – ze tot samensmelting dwingen, in hun voordeel, omdat zij de zeeën en de overzeese markten overheersen.

En Afrika en Azië zullen dienen als uitbuitingsgebied zo goed als alleen voor hen beide. Vooral ook China. Gedeeltelijk beheersen zij deze gebieden zelf, gedeeltelijk inheemse despoten in hun soldij.

Terwijl Duitsland door zijn strijd tegen een overmacht ten minste nog gedwongen was om Oostenrijk, Turkije, de Balkan, Klein-Azië, nog andere staten wellicht, sterk te maken, te ontwikkelen, moeten Engeland en Amerika dit juist niet doen, omdat zij een monopolie hebben en dus niet bedreigd willen worden.

Dan ontstaat er een Europa, waar, in het centrum, de hoofdmacht van het vasteland, de enige macht die tegen Engeland en de Verenigde Staten kon wedijveren, die strijden kon, politiek en voor een deel ook economisch, is gebroken en de rest uit voor strijd te kleine of voorlopig te zwakke landen bestaat, of in machteloze en met elkaar twistende delen is verscheurd. Een, met uitzondering van Engeland, machteloos Europa dus.

De politieke strijd der naties, een hoofdfactor voor de vooruitgang van het kapitalisme, is dan uitgeschakeld.

In Midden en Zuid-Amerika een dergelijke toestand.

En de kans op eigen machtige ontwikkeling en zelfstandigheid van Klein-Azië, Mesopotamië, Arabië, Egypte, Perzië, Indië enz. is voor een lange tijd verdwenen.

Een dergelijk zwak, verbrokkeld Europa, een zwak Zuid-Amerika, Azië en Afrika, een zwakke, verbrokkelde wereld, dat is het doel der politiek van de Verenigde Staten.

Maar omdat de Verenigde Staten, Engeland en Japan elkaar toch niet vertrouwen, en bovendien Frankrijk en Italië toch sterke machten zijn, en Rusland en Duitsland zeker weer groeien en zich herstellen, en er dus altijd geweldige coalities te vrezen zijn, blijft men zich wapenen uit alle macht.

Dat is het “Wereldverbond der Volken” dat Engeland en de Verenigde Staten willen, en waarvoor Wilson, Lloyd George en Asquith propaganda maken en waarin Duitsland, als het eenmaal democratisch is, ook een plaats mag nemen!

En daartoe willen zij het zelfbeschikkingsrecht der volken van Europa (niet van Azië en niet van Afrika). Het zelfbeschikkingsrecht, dat deze volken niet sterk maar zwak maakt, en dat slechts dient om machtige coalities van Europa onder Duitslands leiding te voorkomen, opdat Engeland en de Verenigde Staten over de wereld heersen.[3]

Het is waar, de Duitse geest, de lage brutaliteit, heerst dan niet, het beestachtige Duitse imperialisme is machteloos geworden.

Maar in plaats daarvan is gekomen het machtig Engels-Amerikaans monopolie, waardoor een groot deel van de wereld tot stilstand en bijna de gehele wereld tot onderworpenheid is gebracht. En de geest van dit imperialistisch monopolie is de beestachtige ruwheid en de corruptheid van het Amerikaanse kapitalisme, vermengd met de verfijnde uitzuiging van het Engelse, die het slachtoffer krachteloos maakt. En van beide de huichelarij en de valse democratie.

En wat zullen de gevolgen van dit imperialisme zijn voor het internationale proletariaat? De Amerikaans-Engelse banken en Amerikaans-Engelse trusts zullen de wereld beheersen. Om daartegen te concurreren zal voor de andere landen moeilijk zijn, zij zullen zich dikwijls moeten onderwerpen. De strijd van het proletariaat zal dus zwaar zijn, haast onmogelijk worden, tegen het monopolie van deze wereldtrusts.

Maar het Amerikaans-Engels kapitaal zal, zoals het Engelse deed, een deel van het proletariaat omkopen tegen het andere. Het zal dit maken tot het beter betaalde, hoger georganiseerde, ontwikkelde proletariaat. Tot de goed gevoede, goed geklede, goed gehuisveste, goed afgerichte beulen en bloedhonden tegen het overige proletariaat – en tegen de zwakke volken – tot het leger van verraders tegen het overig proletariaat en tegen de zwakke volken, waarop het in zijn strijd tegen de arme proletariërs en de zwakke volken altijd rekenen kan. Zulk een leger huurlingen zal het maken in alle landen. Het zal dit kunnen, want het heeft het monopolie, nu Duitsland viel. En het zal de “unskilled”, de slecht gevoede, de slecht betaalde, de slecht gehuisveste, de ellendige, de arme arbeiders kunnen onderdrukken zo veel het wil. En dat zal de grote massa zijn. Bovendien zal ook nu het proletariaat verdrukt worden onder het militarisme.

Dat heet dan de wereldvrede van het Engels-Amerikaans imperialisme. En dat is het waarvoor de bourgeoisie van de neutrale landen, ja van alle landen, zo in verrukking is.

Maar tenslotte zal de oorlog toch losbreken. Want Duitsland herstelt zich, en Rusland komt op, en China laat zich op den duur niet onder het juk houden. De wereld verdraagt op den duur niet, kan niet lang verdragen de opperheerschappij van het Amerikaans-Engels kapitaal. Daarvoor is het kapitaal nog lang niet internationaal genoeg, zijn de te exploiteren landen nog te groot, zijn de mogelijkheden tot eigen ontwikkeling en zelfstandigheid nog te veel, zijn ook de wrijvingsvlakken nog te aanzienlijk. Nieuwe coalities vormen zich tegen Engeland, tegen de Verenigde Staten, deze twee machten scheiden zich misschien, en het proletariaat van de wereld wordt toch weer in een bloedbad gestort, en voor een groot deel vermoord.

Dit zijn dus de gevolgen, als zij hun voorwaarden kunnen stellen, van de overwinning van het Duitse en van het Engels-Amerikaanse imperialisme.

Aan de ene zijde: Duitsland oppermachtig in Europa, met Duits militair despotisme overal, en binnen korte tijd een tweede nog vreselijker wereldoorlog. Aan de andere zijde: Engeland en de Verenigde Staten oppermachtig in de wereld, met onderworpenheid, of krachteloosheid en stilstand overal. En toch ook militarisme overal en na enige tijd een nieuw bloedbad.

Komt de oorlog niet tot een werkelijke beslissing, dan moet de gehele strijd des te eerder uitgevochten. Dan ontstaan er twee volkenbonden tegen elkaar en komt zeer spoedig een nieuw bloedblad.

Dus van beide kanten: onderwerping van het proletariaat van de wereld en slachting van het proletariaat van de wereld.

En in ieder geval onderwerping en slachting van het proletariaat van de wereld. Dat is de toekomst.

Kiest, proletariërs! Beide machten lokken u met hun Wereldbond van Volken. Beide zeggen u: wij zijn niet imperialistisch, maar de ander!! Maar beide bedreigen u inderdaad met onderwerping en ondergang!!!

Als men het proletariaat vraagt: wat hebt gij liever, het despotisme, de beestachtigheid en het bloedbad van het Duitse imperialisme, of de beestachtigheid van het Amerikaanse vermengd met de verfijnde uitzuiging van het Engelse, waarna het bloedbad toch ook komt, dan moet het proletariaat van de wereld antwoorden: ik weet het niet. De gevolgen van beide zijn even vreselijk.

Zo is het. Het Duitse en het Engelse-Amerikaanse imperialisme zijn inderdaad even vreselijk voor het proletariaat.

De Duitse, Engelse, Amerikaanse en dus alle proletariërs van de wereld worden gelijkelijk door het Duitse en door het Engels-Amerikaanse imperialisme bedreigd. Zij kunnen zich dus verenigen.

Zij kunnen een bond maken waarin het ene nationale proletariaat voor het andere opkomt. Een bond als een vakvereniging of een trust van proletariaten die alle tezamen tegen het wereldimperialisme strijden. Want hun belangen zijn werkelijk dezelfde. Slechts een verenigd Duits, Engels en Amerikaans, en dus slechts een verenigd wereldproletariaat kan het Duitse en het Engels-Amerikaans imperialisme, kan dus het imperialisme in het algemeen, het wereldimperialisme vernietigen.

Elk nationaal, en dus het gehele internationale proletariaat moet beide evenzeer bestrijden. Het proletariaat van alle landen moet zich op één front verenigen om beide te gelijkertijd te vernietigen.

Er moet een Internationale gevormd worden, die beide tegelijk vernietigt.

Evenals in alle landen in de binnenlandse politiek door het imperialisme de grenzen tussen de partijen klerikaal en liberaal, conservatief en democraat zijn weggevallen voor het nationaal strijdende proletariaat, en er slechts één imperialistische massa is, zo moet in de internationale politiek het internationale proletariaat geen onderscheid maken tussen dit of dat imperialisme. De nieuwe Internationale moet beide tegelijk, het imperialisme van allen bestrijden en vernietigen.

De beide grote imperialismen van de wereld zijn gelijkwaardig.[4] En daar alle imperialismen, van alle andere naties der wereld, verbonden zijn met, d.w.z. onderworpen zijn aan deze beide imperialismen, van Duitsland aan de ene, van Engeland-Amerika aan de andere zijde, zo is het waar dat voor alle arbeiders der aarde, voor het gehele wereldproletariaat het imperialisme van elk van beide groepen, van de een zowel als van de ander, even vreselijk is.

Daarom is het zeker dat de arbeiders van de gehele wereld opnieuw door alle imperialismen zullen worden onderdrukt en geslacht.

En daar dus nieuwe slachting, nieuwe onderdrukking door het imperialisme, hoe ook de uitslag van deze oorlog moge zijn, zeker is – daar het proletariaat van de wereld met absolute zekerheid weer zal worden onderdrukt en vermoord – daarom is de opstand van het proletariaat van de wereld tegen het imperialisme noodzakelijk.

Het internationale imperialisme kan evenwel niet opgeheven worden zonder dat het internationale kapitalisme opgeheven wordt.

De revolutie, de sociale wereldrevolutie tegen het kapitalisme, is dus noodzakelijk voor het wereldproletariaat.
Dit wilden wij in de eerste plaats bewijzen.

Geen andere uitweg voor het proletariaat

“Het imperialisme van beide groepen is even vreselijk voor het proletariaat. Het kan alleen vernietigd warden door een verenigd wereldproletariaat. De wereldrevolutie is dus noodzakelijk.”

Dit, wat wij in het eerste hoofdstuk schreven, zou genoeg zijn, het zou voldoende zijn bewezen te hebben dat het imperialisme der beide groepen even vreselijk is voor het proletariaat, en dat dus het internationale proletariaat zich moet verenigen om het imperialisme te vernietigen.

Wij zouden nu kunnen overgaan tot het bewijs dat de vernietiging van het imperialisme, de wereldrevolutie, mogelijk is voor het proletariaat, wij zouden dit kunnen doen – als niet de regeringen, de bourgeoisie, de sociaalpatriotten en de pseudo-marxisten van alle landen – de meerderheid en de minderheid in Frankrijk en Italië, de meerderheid en de onafhankelijken in Duitsland, de Labour Party en de pacifistische socialisten in Engeland, en alle grote socialistische partijen in de Verenigde Staten – kortom alle kapitalisten en alle socialisten der wereld, uitgezonderd de werkelijk revolutionairen – het aan de arbeiders voorstelden alsof tussen imperialisme en socialisme nog een uitweg was.

Als zij niet aan het proletariaat zeiden, dat het imperialisme, het imperialistische kapitalisme, tot ontwapening, tot het verplichte scheidsgerecht, tot de wereldbond van volken, tot de wereldvrede komen kan en na de oorlog komen zal.

De kapitalisten, de sociaalpatriotten en de pseudo-marxisten, de Labour Party en de pacifistische socialisten in Engeland, de meerderheid en de onafhankelijken in Duitsland, de meerderheid en de minderheid in Frankrijk en Italië, de socialisten van de Verenigde Staten, zeggen dit om het wereldproletariaat van de revolutie af te houden.

Want, als dit zo was, als het kapitalisme de oorlog nu reeds opheffen kon, dan zou het kapitalisme zich vreedzaam kunnen ontwikkelen, dan zou de wereldrevolutie nu nog niet noodzakelijk zijn.

Daar deze voorstelling dus een geweldige contrarevolutionaire betekenis heeft – vooral ook door het aantal en de macht van degenen die ze aan het proletariaat geven – is het voor iedere revolutionair plicht, nogmaals hun valsheid te bewijzen. Voordat wij dus tot de uiteenzetting der mogelijkheid der revolutie overgaan, zal dit in dit hoofdstuk geschieden.

In alle kapitalistische staten, bij alle kapitalistische volken, wordt ieder jaar door de miljoenen en miljoenen arbeiders in het eigen land en in de koloniën, een massa nieuwe meerwaarde voortgebracht.

Deze massa wordt voortdurend groter, en stijgt, daar ieder jaar meerwaarde aan het oude kapitaal wordt toegevoegd, progressief.

In de wereld, op de aarde, zijn echter nog vele landen met rijke natuurschatten en met zwakke bevolking, uit welke kolossale winsten gemaakt kunnen worden. Het kapitaal zoekt deze beleggingsplaatsen. Dit is de oorzaak van het imperialisme.

Maar de aarde is reeds verdeeld. Alle landen van de aarde hebben reeds hun meesters. De volken moeten dus strijden om de beste plaatsen. Dit is de oorzaak der imperialistische oorlogen.

Er bestaan in het bijzonder drie kapitalistische staten, wier kapitaalmassa zo geweldig groeit, dat zij met elkaar op alle plaatsen der aarde om de winst strijden. Deze drie Staten zijn: Engeland, Duitsland, en de Verenigde Staten.

De miljoenen arbeiders van Engeland, Duitsland, en de Verenigde Staten, hebben zo gewerkt, zo vele jaren met zo nooit ophoudende geweldige krachten, dat de kapitalisten van deze landen het monopolie der wereldheerschappij in het oog vatten.

Deze drie gigantische volken kampen nu waarlijk om de heerschappij over de gehele wereld.

Men zegge niet dat deze voorstelling overdreven is, dat nooit een natie of een groep van naties de wereldheerschappij zou kunnen bereiken. Want de eigenschap van het kapitaal is juist, dat het altijd meer meerwaarde, dat het een oneindige hoeveelheid meerwaarde, meerwaarde in het oneindige scheppen kan, als het slechts altijd meer proletariërs, grondstoffen, en machines kan aanwenden. Iedere geweldige kapitalistische staat, ieder geweldig kapitalistisch volk, voelt dus dat, als het zich maar altijd meer land onderwerpt, het wezen van het kapitalisme het in staat zal stellen ten slotte de gehele wereld te veroveren of te beheersen.

Deze drie giganten verheffen zich dus uit de maalstroom van de strijd tussen de kapitalistische naties, en maken aanspraak op de gehele wereld.

En twee van hen, Engeland – en onder deze naam verstaan wij nu het Engelse wereldrijk, Engeland met zijn koloniën en dominions en de Verenigde Staten, hebben zich, misschien voor kortere, misschien voor langere tijd, misschien voor altijd, verbonden tot een eenheid om tezamen de wereldheerschappij te veroveren.

En evenals in de economische strijd de machtigste syndicaten, de machtigste trusts ten slotte alle kleine kapitalistische maatschappijen met zich slepen, zo hebben bijna alle volken van de wereld zich met deze drie grote machten verbonden, zó, dat twee groepen van naties der wereld, elkaar de heerschappij van de wereld betwisten.[5]

De ontwikkeling van het kapitalisme is tot de hoogste trap gestegen. Er zijn slechts weinige strijdenden over. Het kapitalisme nadert door strijd zijn einde.

Evenals uit de strijd van de kleine middeleeuwse steden de kleine middeleeuwse staten ontstonden – evenals uit de strijd van deze kleine staten de grote nationale staten – zo ontstaan uit de strijd der grote nationale staten de groepen, de allergrootste bonden, de twee bonden van volken.

In en door de strijd der middeleeuwse steden ontstond de heerschappij van de kleinburgers, in en door de strijd der nationale staten de heerschappij van de grootbourgeoisie, in en door de strijd van de groepen der volken de heerschappij der allergrootste kapitalisten, van monopolisten van de industrie, der rederij, banken en trusts.

Maar evenals eens deze kleine burgers, deze bourgeoisie zich verhieven uit de strijd der vorsten, adel en geestelijkheid onder elkaar, zo verheft zich nu uit de strijd van alle kapitalistische naties een andere macht, het proletariaat van de wereld, en verovert midden in de strijd van deze beide groepen, voor zich de wereldheerschappij.

Terwijl de twee hoogste machten van de aarde, de twee groepen van alle kapitalistische naties om de wereldheerschappij strijden, verheft zich het proletariaat van de wereld en maakt zich meester van de wereld.

Op zijn hoogste trap geklommen, opgebloeid tot monopolie, in de strijd om het monopolie van de Aarde, sterft het kapitaal en wordt afgelost door het proletariaat. In zijn hoogste bloei, zijn laatste en hoogste, al zijn krachten inspannend, zich ontwikkelend tot de hoogste strijd om het monopolie van de wereldheerschappij, stort het in zijn strijd, de strijd die zijn wezen was, ineen, en uit zijn schoot, uit de brand van zijn krachten, ontstaat een nieuwe wereld.

Het kapitalisme, begonnen als privaatbezit van enige weinigen aan kapitaal, opgebloeid tot kapitaalbezit van een talrijke machtige klasse, eindigt weer, keert weer in zich terug, tot het bezit van het gehele kapitaal, tot de beheersing van het gehele kapitaal door enige weinigen. En in deze bloei sterft het. De bloei valt af, en de nieuwe wereld treedt naar voren.

Want de proletariërs, die zich aan het einde van de achttiende eeuw verenigden tot de strijd tegen hun arbeidsgevers, de kapitalisten, die zich in het midden van de negentiende eeuw verenigden tot de strijd tegen hun nationale bourgeoisie in nationale partijen, zij verenigen zich nu internationaal tot de strijd tegen de internationale bourgeoisie.

En in die eenheid zullen zij overwinnen.

Maar waarom kunnen deze nationale kapitaalmassa’s zich niet verenigen? Waarom verenigen Engeland, Duitsland, en de Verenigde Staten zich niet en waarom werken zij niet samen tot de uitbuiting van het gehele proletariaat van de gehele aarde? Want dan was toch hun macht een nog veel grotere, dan behoefden zij niet met elkaar te strijden en konden zij misschien het gehele proletariaat afhouden van de strijd, afhouden van de revolutie.

Het antwoord op deze vraag is ten eerste: hun kapitalen zijn nationaal, niet tot een geheel vermengd, niet internationaal. De internationale kapitalen zijn in vergelijking tot de nationale slechts een zeer klein gedeelte van het wereldkapitaal. En ten tweede: deze nationale kapitalen hebben verschillende belangen en een verschillend doel.

Wat is hun doel, wat is het doel van deze giganten? Wij zeiden het reeds: Duitsland wil België, Polen, Frankrijk, Rusland, Oostenrijk-Hongarije, de Balkan, Turkije, Klein-Azië, Armenië, Mesopotamië, Syrië, Perzië, misschien Siberië, en andere delen van Azië onderwerpen, daardoor het vaste land van Europa van zich afhankelijk maken en zo de eerste schrede doen naar de wereldheerschappij.

Aangeland aan de kusten van de Indische Oceaan, is het dan gereed voor de tweede wereldoorlog, om Indië, de Stille Oceaan, en de daaraan liggende landen, om Afrika, om de wereldheerschappij.

Engeland wil zijn wereldrijk uitbreiden over Afrika, door Azië, naar Indië.

De Verenigde Staten willen heersen aan de Stille Oceaan, in China, in de Indische Archipel, in Polynesië, in Midden- en Zuid-Amerika.

Wanneer het Engelse wereldrijk heerst over Afrika en in het zuidwestelijk deel van Azië, en de Verenigde Staten heersen in Midden- en Zuid-Amerika, in de Stille Oceaan, in China, en misschien in het noordelijk deel van Azië, dan beheersen Engeland en de Verenigde Staten reeds bijna de gehele wereld.

En door welk middel bereiken deze drie grote machten hun doel, de wereldheerschappij? Wij zeiden het ook reeds: Duitsland door de vereniging van Europa onder zijn leiding, de Verenigde Staten en Engeland door de verbrokkeling van Europa.

En waardoor bereiken zij dit, middel? Door de strijd, de wereldoorlog.

En nu, stelt u voor, arbeiders, arbeiders van Europa en Amerika, arbeiders der wereld, arbeiders die men bedriegen wil, en houden onder het kapitalisme, en afhouden van de revolutie, door de hoop dat wereldvrede, ontwapening, en Wereldbond van Volken mogelijk zijn, stelt u nu voor, dat de oorlog ten einde is. Stelt u voor dat het slachten van de gehele mensheid voorbij is. Stelt u eerst voor, dat Engeland en de Verenigde Staten overwonnen hebben. Dan zijn Afrika en Azië, Midden- en Zuid-Amerika, en alle wereldmarkten feitelijk in hun macht, en het vasteland van Europa is vooreerst machteloos.

Stelt u dan voor dat Duitsland overwint. Dan heeft Duitsland een deel van Afrika, en het staat in Azië voor de poorten van Indië, en waarschijnlijk ook van China.

Stelt u voor dat geen van beide overwint, dan blijft de spanning dezelfde.

Stelt u deze drie gevallen, de drie enig mogelijke, klaar voor ogen en vraagt u zelf dan: zal er na deze oorlog geen oorlog meer komen?

Wanneer Engeland en de Verenigde Staten overwinnen, zal het verzwakte en verdeelde Europa dit verdragen? Zal Duitsland zich niet aan het hoofd van Europa stellen en zich weer verheffen?

En stelt u duidelijk het tweede geval voor. Duitsland staat aan het eind van de oorlog, na de vrede, voor de poorten van Indië en China. En binnen die poorten staan de Engelse en de Amerikaanse macht.

Wat zal geschieden? Denkt na, arbeiders! Zullen Engeland en de Verenigde Staten niet trachten Duitsland te verjagen? En stelt u voor de derde mogelijkheid. De oorlog blijft onbeslist. Er is geen overwonnene en geen overwinnaar. Dan blijft alles zoals het was voor de oorlog. Duitsland door Engeland en zijn bondgenoten omgeven. En Duitsland altijd zich wapenend en voorbereidend tot wereldoorlog. Zal Duitsland dan ontwapenen? Zullen Engeland en de Verenigde Staten ophouden met hun bedreiging van Duitsland?

Bedenkt: al deze grote machten stoten nu op elkaar. Zij staan nu aan elkaars grenzen. Niets scheidt hen meer. Er is geen ruimte meer tussen hen.

Bedenkt: er zijn daar buiten, aan de andere zijde der grenzen, voor ieder van hen de heerlijkste landen voor kapitaalsbelegging de allerhoogste winsten.

Bedenkt: de twee groepen willen dezelfde landen: Afrika en Azië, nu ook Rusland.

Bedenkt: deze landen zijn oneindig rijk en nog bijna niet geëxploiteerd. Miljarden, ja biljoenen wachten daar op de uitbuiters.

Bedenkt, arbeiders, de natuur, het wezen van het kapitaal. Zijn wezen is uitbreiding, nietwaar, op altijd groter schaal?

Bedenkt in het bijzonder, nog eens, en nog eens, en altijd weer: bij beide groepen zwelt voortdurend de kapitaalmacht, door uw arbeid, en door de arbeid der arbeiders van alle andere onderworpen of met de twee groepen verbonden volken. De kapitaalmacht zwelt in het oneindige. De twee groepen staan tegenover elkaar, grenzen aan elkaar, achter hun grenzen zwelt voortdurend, in altijd sterker mate, het kapitaal. En daar buiten ligt de nieuwe buit; de winst.

Wat denkt gij, zal er nog een nieuwe oorlog komen? Gij kunt niet anders antwoorden dan: ja.

Zolang de kapitalen van Engeland, Duitsland en de Verenigde Staten een verschillend doel hebben, en dezelfde landen willen veroveren, en alle de wereld willen veroveren, en zolang zij nationaal, niet internationaal zijn, zal er oorlog zijn.

Deze weerlegging der ontwapening, van de Wereldbond van Volken, van de wereldvrede, is een beslissende. Daarmee is voor elk denkend arbeider eigenlijk reeds genoeg gezegd.

Daar echter de nu van bloed druipende regeringen, de kapitalisten, de sociaalpatriotten, en de pseudo-marxisten nog met vele argumenten de arbeiders trachten te bedriegen, moeten wij ook deze hier bestrijden en weerleggen.

De regeringen en de burgerlijke Partijen van alle landen, de sociaalpatriotten, de valse radicalen, de meerderheid en de onafhankelijken in Duitsland, de meerderheid en de minderheid in Frankrijk en Italië, de Labour Party en de socialistische pacifisten in Engeland, en alle grote socialistische partijen in de Verenigde Staten, die de vrede, de ontwapening, of de beperking van bewapening propageren, zij allen die deze oorlog maakten of toelieten, moeten bewijzen dat deze mogelijk zijn, ook in dit opzicht.

Zij moeten niet met holle frasen, maar precies, met de feiten, aantonen hoe zij zich de regeling van de vrede denken. Welke delen van de aarde moet Engeland, welke Duitsland, welke de Verenigde Staten bekomen? Welke alle kleinere machten? Frankrijk, Italië, Japan, Oostenrijk-Hongarije, Turkije, enz.? Zij moeten dit op de kaart aangeven, zo dat iedereen weet dat dit rechtvaardig is, en dat geen nieuwe oorlogen, dat nooit een nieuwe oorlog uit deze regeling ontstaat. Zij moeten precies aangeven naar welke regeling verdeeld zal worden, hoe het vertrouwen tussen Duitsland, Engeland en de Verenigde Staten en alle anderen zal ontstaan, zodat zij zich niet sterker behoeven te wapenen.

Arbeiders, dit alles aantonen kunnen zij niet. Zodra het om concrete bewijzen gaat, zwijgen zij. Nog nooit heeft men tot nu toe ook maar een poging gedaan op de kaart de grenzen aan te wijzen, waarmee ieder tevreden kan zijn. Het zijn alles altijd slechts holle woorden geweest. Holle leuzen zonder wezenlijke werkelijke betekenis.

De kapitalisten, de kapitalistische regeringen, met Wilson, de president van de Verenigde Staten, van bloed druipend, vooraan, zeggen: het recht.

Maar waarom heeft Duitsland meer recht op Azië en Afrika dan Engeland? Waarom de Verenigde Staten meer recht op de Stille Oceaan dan Duitsland? Waarom heeft een van de drie een recht daarop? De verdedigers van de beperking der wapening moeten aantonen welk recht er bestaat. Dit kunnen zij niet.

De regeringen, de bourgeoisie, de reformisten, van bloed druipend, zeggen: de trust, een trust der naties. Evenals de kapitalisten de economische trusts gevormd hebben, evenals zij de concurrentie opgeheven hebben en zich tot kartels verenigd hebben, zo moeten Engeland, Duitsland en de Verenigde Staten trusts vormen tot uitbuiting der wereld.

De vergelijking met de trusts is vals. Er bestaat een onderscheid tussen de beide punten van vergelijking, dat beslissend is en dat verhindert dat de staten in afzienbare tijd zich tot de uitbuiting der wereld als trusts verenigen. Dat onderscheid is dit:
De economische trust handelt met dode dingen. Met geld en met grondstoffen, wier kracht eenmaal gegeven is. Deze laat zich licht regelen en besturen, ook internationaal.
Maar staten zijn levende organismen, uit mensen bestaand. En dus, zoals alles wat leeft, zich ontwikkelend. En zo zou het gebeuren, dat, zelfs als men, wat reeds onmogelijk is, een regeling, een verdeling getroffen had die allen bevredigde, de verhoudingen na korte tijd waren veranderd, de economische, de kapitaalskrachten anders gegroeid waren, zodat de ene heerser machtiger geworden was dan de andere en zelfs de beheersten de kracht gekregen hadden om op te staan, het juk af te werpen en zelf heerser te worden. Er zouden dan terstond nieuwe oorlogen ontstaan.
Niet-levende dingen kan men in een trust verenigen. De ieder naar wereldheerschappij strevende volken kan men het in afzienbare tijd nog niet.

De bourgeoisie en de regeringen, de Duitse, van bloed druipend, die tienduizenden zeelieden heeft vermoord, vooraan, zeggen: de vrije zee. Als maar de zee vrij is, zullen de oorlogen ophouden. Maar in vredestijd was de zee reeds vrij. Dat heeft evenwel de oorlog niet verhinderd.

De kapitalisten en regeringen, van bloed druipend, die de oorlog begonnen uit handelsconcurrentie, om de hoogste winst, zeggen: de vrije handel. Als er slechts geen voorkeurtarieven en invoerrechten meer zijn, dan zal de vrede komen. Maar hoe ontstaat de handel? Door geweld, door moord en oorlog. Wie zal de moord begaan? Wie de wapens dragen? Duitsland of Engeland? Slechts het geweld beslist.

En de handel gedijt het best waar men de politieke macht heeft. Dus ook wanneer de landen voor allen gelijk openstaan, zal men toch om de politieke macht strijden.

Maar de handel is niet langer het hoofddoel. Het hoofddoel is kapitaalexport, tot vorming van nieuw kapitaal. Het hoofddoel is het maken van spoorwegen, havens en fabrieken. En hoe brengt men dit alles, hoe brengt men kapitaal in Azië en Afrika? Hoe brengt men de grondslag der kapitalistische productie tot stand, de onteigening, de proletarisering van de inboorlingen? Door geweld. En wie zal deze onteigening volvoeren? Duitsland of Engeland? Of de Verenigde Staten? Het geweld, de oorlog, beslist.

De zachte pacifisten, de burgerlijke en de socialistische, die juist door hun pacifisme, waarmee zij de arbeiders hypnotiseerden, de oorlog mee veroorzaakten en die dus ook druipen van bloed, zeggen: de kosten van een nieuwe oorlog zijn te groot, aan geld en aan mensenlevens. Maar de miljarden voor de verovering van Azië en Afrika uitgegeven en de miljoenen doden zullen hun vrucht dragen, miljarden winst. Men zal misschien vele jaren moeten wachten, maar dan komt de winst honderdvoudig. Italië, Roemenië, de Verenigde Staten, zijn bovendien in deze oorlog gekomen, nadat zij wisten wat de kosten waren.

Maar is de eis van eenheid niet belachelijk, zolang de belangen- en de krachtsverschillen nog zo groot zijn? Zolang er nog zoveel zwakken met geringe moeite kunnen worden verpletterd? Is zij niet belachelijk, nu?

Zolang Engeland en de Verenigde Staten geloven dat zij alles kunnen krijgen, waartoe zouden zij zich met Duitsland verbinden? Wanneer Duitsland wint, waarom zou het niet blijven vertrouwen door oorlog nog meer te kunnen krijgen? Wanneer Engeland en de Verenigde Staten denken aan de bijna onuitputtelijke hulpbronnen die zij in zich hebben, en die zij nog moeten ontwikkelen, waarom zouden zij zich dan voor die tijd met anderen verbinden en de buit die veel groter worden kan, met anderen delen? Zolang Duitsland gelooft dat zijn militarisme nog alles verpletteren kan, waarom zou het zijn macht met andere grote machten delen? Zolang er nog zo reusachtige gebieden te veroveren zijn als China, Voor-Azië, Nederlands-Indië, gedeelten van Midden-Azië en van Afrika, zolang er nog zoveel zwakken te verpletteren zijn, zal men op eigen kracht vertrouwen, en het eigen imperialisme tot enige God verheffen.

En wanneer Duitsland Engeland en de Verenigde Staten overwint, dan zullen deze weer opstaan. En wanneer Engeland en de Verenigde Staten Duitsland overwinnen, dan zal Duitsland dit nooit verdragen maar zich weer verheffen.

De kapitalistische regeringen, de bourgeoisie van Engeland, Duitsland en de Verenigde Staten, de sociaalpatriotten en de valse marxisten in alle landen, de meerderheid en de minderheid in Duitsland, Frankrijk, Engeland en Italië, de grote socialistische partijen in de Verenigde Staten, de grote socialistische partijen der meerderheid en der minderheid in alle landen van de wereld, zij allen die door hun nationalisme de oorlog veroorzaakten en die zo-even beproefden de wereld voor zich te veroveren, zeggen: men moet een Statenbond vormen, een Statenbond van de wereld.

Maar de belangen van Engeland, Duitsland en de Verenigde Staten, die allen de wereldheerschappij voor zich willen veroveren, verzetten zich daartegen.

Wel zal men statenbonden vormen, Duitsland met Midden-Europa, Duitsland met het Europees vasteland, Engeland met de Verenigde Staten, maar dit zal geschieden ter wille van een des te krachtiger oorlogvoering en een des te sterker uitbuiting van de zwakkeren. Want Duitsland wil eerst Europa beheersen en daarna en daardoor de wereld. En de Verenigde Staten en Engeland willen nu reeds de gehele wereld beheersen en alle andere landen onderwerpen aan hun macht. En wanneer het aan deze beide gelukken zou, nu een Wereldbond van Volken te stichten, dan zou nieuwe tweespalt daarin ontstaan en de bond zou na korte tijd uiteenvallen. Want deze zou slechts tot het voordeel van deze beide zijn opgericht en dat zouden de anderen niet verdragen.

De kapitalistische regeringen, de bourgeoisie van Engeland en de Verenigde Staten, de valse socialisten in alle landen, de meerderheids- en minderheidssocialisten in Frankrijk, de meerderheid en de onafhankelijken in Duitsland, de Labour Party en de pacifistische socialisten in Engeland, de grote socialistische partijen in de Verenigde Staten, zij, die allen alleen voor zich, voor hun natie de mensheid uitmoorden of hielpen uitmoorden, zeggen: men moet een internationale politie maken, uit alle staten, om de staat die de vrede schendt, te straffen. En wanneer een staat zondigt, moeten alle anderen hem straffen. En een opperscheidsgerecht zal beslissen wanneer men zondigt.

Iets meer belachelijks is nog niet in de wereld voorgekomen. Want er bestaat geen zekerder, krachtiger middel om de wedstrijd in bewapening te bevorderen dan dit. Want de staat, evenals de mens, is zondig. Door heerszucht en winzucht. Dit is de moderne staat aangeboren. Hiertoe is hij gepredestineerd, na de zondeval van het privaatbezit. Iedere staat moet dus vrezen eens te zondigen. Maar dan wordt hij door alle anderen aangevallen. En daar hij dit weet, moet hij zich tegen allen wapenen. En omdat hij dit weet, moet hij een vloot en een leger hebben die tegen alle anderen opgewassen zijn.

Maar allen weten ook dat het belang over hun oordeel beslist. Zij weten dus dat het mogelijk is, dat hun oordeel niet tegen, maar voor de zondaar zal uitvallen. Dat zij dus misschien aan de zijde van de zondaar zullen staan en hem zullen verdedigen, de anderen bestrijden. Dat zij daarvoor een reusachtig leger en een enorme vloot zullen nodig hebben.

Zij zullen zich dus wapenen en vechten als vroeger, alleen met nog wat meer huichelarij en onder de naam van politieagenten.

De bedriegende kapitalisten en hun officiële regeringen, de sociaalpatriotten en de pseudo-marxisten van alle landen, de meerderheids- en de minderheidssocialisten in Frankrijk, Engeland, Duitsland, Italië en de Verenigde Staten, in alle landen – zij die alle landen, de wereld onderwerpen wilden, en aan geen enkele staat de onafhankelijkheid gunden, zeggen: het zelfbeschikkingsrecht der volken. Wanneer slechts iedere nationaliteit onafhankelijk is of zich naar vrije wil bij andere nationaliteiten kan aansluiten, dan zal een hoofdoorzaak van de oorlog zijn weggenomen.

Maar deze oorlog en het imperialisme tonen aan, dat juist het omgekeerde het geval is. Want als de kleine naties onafhankelijk zijn, zoals België, Servië, Montenegro, Griekenland enz., of zelfstandig worden, als Polen, Estland, Lijfland, Koerland, Finland, dan worden zij juist tot strijdobjecten der grote staten.

De Russische revolutionairen hebben wel het zelfbeschikkingsrecht der volken tot een grondslag van de revolutie, tot een van haar beginselen, tot haar hefboom gemaakt. Maar zij voerden te gelijkertijd het socialisme in. Want zij konden immers zonder dit middel, zelfbeschikkingsrecht der volken, de revolutie, de omverwerping van het tsarisme, de stichting van het socialisme niet volvoeren en hadden dus het volste recht het te gebruiken. En op schitterende, op volkomen wijze hebben zij het zelfbeschikkingsrecht der volken als een hefboom der revolutie gebruikt. Maar nadat zij de revolutie volbracht hadden, bleek het dat dit middel onder het imperialisme niet onderstelling, maar slechts gevolg van het socialisme kan zijn.

Want ten eerste konden zij zelf het zelfbeschikkingsrecht niet handhaven. Zij meenden slechts het zelfbeschikkingsrecht van het proletariaat. En ten tweede, werd juist het zelfbeschikkingsrecht der naties door Duitsland aangegrepen als middel om Polen, Litouwen, Estland, enz. te annexeren, de Oekraïne en Finland afhankelijk te maken.

En – want men zou nog kunnen zeggen, dat het zelfbeschikkingsrecht, dat door Duitsland gegeven wordt, slechts een schijn is – het zelfbeschikkingsrecht der volken wordt door Engeland en de Verenigde Staten aangegrepen om de naties van het vasteland van Europa van elkaar gescheiden te houden en het zo te verzwakken. En deze zelfstandigheid kan nog erger zijn voor de volken, voor het proletariaat, dan de onderwerping.

En dit is wel het echte zelfbeschikkingsrecht, hetzelfde wat vele van die volken ook werkelijk willen!

Op wrede wijze blijkt dus dat het zelfbeschikkingsrecht der volken onder het imperialisme slechts gevolg, niet onderstelling van het socialisme kan zijn.[6]

Het kapitalisme, en in het bijzonder het imperialisme, kan het nationaliteitenvraagstuk niet oplossen. Of het maakt de naties zelfstandig, maar dan wordt de kleine natie tot strijdobject van de groten en strijden de kleinen onder elkaar, of het onderwerpt en annexeert ze.

Duitsland volgt in Europa die laatste weg. Het zoekt geheel Europa, alle naties aan zich te onderwerpen, met het doel Engeland te overwinnen. Engeland en de Verenigde Staten zijn op het eerste uit. Zij zoeken de nationaliteiten van Europa onafhankelijk te maken. Om Europa zwak te zouden, de naties van Europa elkaar te doen bevechten, geen grote macht te laten ontstaan op het vasteland, om op deze wijze zelf, terwijl Europa verdeeld is, de wereldheerschappij te verkrijgen.

Vandaar, zodra dit doel aan de kapitalisten duidelijk en bereikbaar werd, het geweldig enthousiasme voor de oorlog in Engeland en vooral in de Verenigde Staten.

Gelukt het Duitsland de naties van Europa te verenigen, dan komt er een nog vreselijker wereldoorlog dan deze. Gelukt het de Verenigde Staten en Engeland de naties van Europa van elkaar gescheiden te houden, dan ontstaan voortdurend nieuwe twisten en eindelijk, wanneer de Europese staten, in het bijzonder Duitsland en Rusland, weer machtiger worden, toch een nieuwe, nog vreselijker wereldoorlog.[7]

Het kapitalisme is hier in een slop geraakt. Het kan de naties niet zelfstandig maken zonder ze tot strijdobjecten te maken. Het kan ze niet afhankelijk maken zonder ze te verpletteren. En in beide gevallen, wat het ook doet, ontstaat nieuwe oorlog.

Het zelfbeschikkingsrecht der volken kan slechts door het socialisme gegeven worden, het kan slechts komen nadat het socialisme is ontstaan.

De kapitalistische regeringen, de drie roofdieren Engeland, de Verenigde Staten en Duitsland, en met hen hun knechten, de sociaalpatriotten en pseudo-marxisten, allen tot de tanden gewapend en druipend van bloed, zeggen: langzame graduele ontwapening.

Maar hoe zullen Duitsland, Engeland, de Verenigde Staten kunnen ontwapenen wanneer zij elkaar bedreigen? Hoe kan Duitsland ontwapenen, hoe kan het vasteland van Europa ontwapenen, wanneer de Verenigde Staten en Engeland Afrika, Azië, Amerika en Australië beheersen, doordat zij Europa machteloos hebben gemaakt? Dat zou zijn de zelfmoord, de ruïne van Europa.

En hoe kunnen Engeland en de Verenigde Staten ontwapenen, wanneer Duitsland voor de poorten van Indië en China staat, wanneer het dreigt de havens aan de Indische en Stille Oceaan in bezit te nemen? Het zou zijn voor het Engelse en Amerikaanse kapitaal zichzelf de hals af te snijden, als het toeliet dat Duitsland daar heerste. Zij moeten zich dus tot het uiterste wapenen.

En hoe kunnen de drie grote machten ontwapenen, als de oorlog niet tot een beslissend einde komt? In geen geval kunnen zij ontwapenen.

Neen, er bestaat geen uitweg uit het imperialisme. Er bestaat zelfs uit deze oorlog geen uitweg voor het proletariaat. Daar wij in deze vraag een andere mening hebben dan vele tot de uiterste linkerzijde behorende partijgenoten en deze vraag met het grote probleem van de verlossing van het proletariaat uit het imperialisme en de oorlog nauw samenhangt, zullen wij ook op deze vraag hier uitvoeriger ingaan.

Vele socialisten geven als vredesformule om aan de oorlog een einde te maken: geen annexaties en geen schadevergoeding. Maar ook deze voorwaarden kunnen door het wereldproletariaat niet aangenomen worden. Want de vervulling van deze voorwaarde zou de toestand van de kapitalistische wereld laten zoals hij is en dus terstond nieuwe bewapening en nieuwe oorlogen veroorzaken. Voor deze gevolgen kan het proletariaat de verantwoordelijkheid niet op zich nemen.

Maar ook zelfs als revolutionaire eisen, als eisen door het proletariaat zelf gesteld, om hun regeringen te doen weigeren en daardoor de revolutie te ontwikkelen, kunnen deze beide niet gelden. Want zodra een regering in een zeer slechte toestand komt, neemt zij ze aan (zoals Duitsland in 1917), stelt zelf deze eisen der arbeiders, zegt tot de arbeiders: ziet, wij willen hetzelfde als gij, en breekt daarmede een kracht der revolutie.

Geen annexaties en geen schadeloosstellingen zijn geen uitweg voor het proletariaat uit deze oorlog.[8] Evenmin als uit het imperialisme zelf, bestaat er een uitweg uit deze oorlog.

Dit is juist het vreselijke van de toestand, waarin het imperialisme de kapitalistische maatschappij heeft gebracht. Niets geeft beter het catastrofale karakter van het imperialisme en van deze oorlog aan.

De kapitalistische naties kunnen geen werkelijk verzoenende vrede vinden, noch in deze oorlog, noch er na. Zij moeten in deze oorlog en er na tot een altijd groter bloedbad verder gaan. En het proletariaat kan onder het imperialisme noch de imperialistische oorlog, noch ook een imperialistische vrede willen.

Want deze en iedere imperialistische oorlog betekent nog vreselijker imperialisme en iedere imperialistische vrede nog vreselijker nieuwe oorlog.

Zowel uit deze oorlog als uit het imperialisme bestaat er dus voor het proletariaat maar één uitweg: de omwenteling.

De kapitalistische regeringen van Engeland, Frankrijk en de Verenigde Staten, de sociaalpatriotten en pseudo-marxisten van alle landen, de meerderheids- en minderheidssocialisten van Duitsland, Engeland, Frankrijk en de Verenigde Staten, die alle van hun macht afstand deden, en ze gaven aan de Generale Staf, die geen enkele werkelijke poging deden tot vrede, die de gehele verantwoordelijkheid hebben voor de oorlog en voor zijn duur, die slechts dienaars waren van hun meester, de Generale Staf, en dus evenals deze druipen van bloed, zij zeggen: de democratie. Wanneer maar eerst overal, ook in Duitsland en Oostenrijk-Hongarije, de democratie bereikt is, dan zal de democratie aan de wereld de vrede geven.

Maar de geldrepubliek Frankrijk is een democratie, en het wereldbeheersend Engeland is een democratie, en de Verenigde Staten, het land van trusts en monopolies, van gewapende stakingsbrekers, van justitiemoorden op het proletariaat, organiserende en stakende arbeiders, is ook een democratie. Hebben deze democratieën de oorlog verhinderd! Neen, Engeland heeft door zijn politiek de oorlog veroorzaakt, doordat het onder Edward VII met zijn bondgenoten Duitsland omsingelde en de Verenigde Staten hebben ingegrepen, zodra zij inzagen dat het nu ging om de wereldheerschappij. En zullen deze democratieën nu vrede maken, wanneer zij overwonnen hebben, wanneer Duitsland en het verdeelde Europa hen met oorlog bedreigen, of, als ze geslagen zijn, wanneer alle naties van Europa onder Duitslands leiding hen nog verder bedreigen? Neen.

In de expansiezucht van het kapitaal, in de export van kapitaal, zijn absolutistische monarchieën en democratische republieken gelijk. In heerszucht en winzucht zijn Duitsland, Engeland en de Verenigde Staten gelijk.

Monarchie en democratie zijn onder het imperialisme de hulsels van hetzelfde streven naar expansie over de wereld, wereldheerschappij, en wereldoorlog; het monarchistische vorstenhuis en het democratische parlement gehoorzamen beide aan de expansiezucht van het grootkapitaal en aan de wil van de monopolisten van de grote banken, die beide tot de oorlog voeren; en monarchie en parlement zijn beide slechts gewillige, even weinig betekenende werktuigen geworden van deze beide machten, die door hun plaatsvervangers, de regeringen en de generale staven, aan monarchen en parlementen gebieden wat zij hebben te doen. Monarchen en parlementen zijn onder het imperialisme onbetekenende werktuigen geworden van de hoge banken en monopolies, die slechts dan macht hebben als zij met deze hoge banken en monopolies samengaan.

Men kan aan de heerschappij der hoge banken en monopolies slechts een einde maken, als men in democratie en absolute monarchie het imperialisme vernietigt, en zolang men dat niet doet, is de wereldvrede én door de monarchie, én door de democratie, onmogelijk.

Het beste voorbeeld voor de waarheid van deze stelling zijn de Verenigde Staten, en hun president Wilson, de dienaar van de monopolisten, trusts, die om de wereldheerschappij, het monopolie van de wereldheerschappij te verkrijgen, een leger en een vloot maken die, na deze oorlog, hen in staat moeten stellen in elke volgende oorlog te beslissen.

Dit zijn alle de voornaamste leuzen, die de regeringen, de kapitalisten, de sociaalpatriotten en de pseudo-marxisten als uitweg voor het kapitalisme uit het imperialisme aanvoeren. Wij hebben bewezen dat zij alle vals zijn. Dat zij alle geen ogenblik voor het de waarheid zoekend oog stand kunnen houden. Dat er dus theoretisch, voor het theoretisch onderzoek, geen uitweg voor het kapitalisme uit het imperialisme bestaat.

Maar het proletariaat luistere niet alleen naar de theorie, die wij hier blootleggen, het luistere nu naar de werkelijkheid. Reeds siddert de grond van nieuwe oorlogen, reeds gapen de nieuwe breuken. Reeds dreunen de donder der kanonnen over de nieuwe geschillen.

Duitsland heeft Polen en België in zijn macht en een stuk van Frankrijk. En het heeft reeds Rusland verdeeld, de Oekraïne, de Kaukasus, en Finland bezet, Lijfland, Estland, Koerland geannexeerd, Groot-Rusland tot machteloosheid gebracht. En dat doet niet alleen het monarchale Duitsland, dat doet ook het democratische, het sociaaldemocratische zelfs. Dat kunnen Engeland en de Verenigde Staten niet verdragen. Is dat wereldvrede? Is dat ontwapening? Dat is de zekere, de absoluut zekere nieuwe oorlog.

En de Verenigde Staten en Engeland zullen, wanneer zij overwinnen; alle volken van Europa tot zelfstandigheid dwingen. Zij hebben het openlijk aangekondigd. Dat wil zeggen, zij zullen Europa in stukken en stukjes verdelen en uitleveren aan de inwendige vijandschappen, aan de innerlijke twisten in de landen van Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Polen, de Balkan, Rusland. En zo zullen zij de alleen heerschappij der wereld veroveren. Dat is het doel van hun huichelaar Lloyd George en van hun huichelaar Wilson. En daarmee stemmen alle partijen, niet alleen de conservatieve, maar ook de democratische, zelfs de socialistische in hun meerderheid in. Nooit zal Europa dit verdragen. Het zal zich onder Duitslands leiding daartegen verheffen. Is dat wereldvrede, ontwapening, volkerenbond? Meen, het is de absoluut zekere nieuwe wereldoorlog, de absoluut zekere rij van nieuwe wereldoorlogen.

Het proletariaat hore slechts, hore naar de werkelijkheid rondom. Het zie slechts naar de nieuwe oorlogshaarden die overal rondom branden. In Europa: Elzas-Lotharingen, Polen, al de staten van het oude Rusland, van Oostenrijk-Hongarije en de Balkan. In Azië: geheel Azië, ieder land van dat werelddeel een nieuwe en blijvende oorzaak van nieuwe wereldoorlogen. In Afrika: geheel Afrika.

Het imperialisme blijft, en de wedstrijd in bewapening blijft, en de oorlog blijft.

Arbeiders!

Bedenkt dat de regeringen, de kapitalisten, de sociaalpatriotten en pseudo-marxisten dit alles ook reeds zeiden, deze valse middelen ook reeds aangaven vóór deze oorlog.

Bedenkt, proletariërs van de wereld, die men nu weer bedriegen wil, en die men na deze oorlog een nieuw compromis, een nieuw verbond wil doen sluiten met de bourgeoisie, bedenkt, arbeiders, dat de grote sociaaldemocratische partijen ook op hun congressen in Kopenhagen en Bazel gesproken hebben van wereldvrede en ontwapening, en deze leuzen hebben aangenomen.

En wat heeft dat geholpen? Niets. De oorlog is uitgebroken.

Bedenkt, arbeiders, proletariërs der wereld, dat juist dóór deze leuzen: wereldvrede, ontwapening, enz., de bourgeoisie de macht over de arbeidersklasse gekregen heeft.

Want door deze leuzen aan te nemen, zweert gij, zwoer de arbeidersklasse, de revolutie juist af.

De bourgeoisie begreep – toen gij deze leuzen aannam – dat gij deze vreedzame middelen aannam en dat gij dus het enige middel, de omwenteling tegen de oorlog, niet aannam, opgaf. Zij wist dus dat zij de oorlog maken kon zonder dat gij in opstand komen zou. En daardoor hebben zij deze oorlog gemaakt.

Deze leuzen: wereldvrede, ontwapening, waren juist de middelen tot deze oorlog. En zult gij nu, arbeiders, deze leuzen weer aannemen? Wilt gij u weer door de kapitalisten en hun regeringen, door de sociaalpatriotten en de valse marxisten laten bedriegen?

De tsaar van Rusland, en met hem alle regeringen, maakten vredesconferenties, stichtten het Vredespaleis in ’s Gravenhage, zeiden dat zij een scheidsgerecht stichten wilden, om u te bedriegen, arbeiders.

Juist met deze schijn hebben zij u in de oorlog gelokt en gebracht. De sociaaldemocratische partijen en hun leiders, de reformisten en de valse marxisten, zeiden tot u: je moet voor wereldvrede en ontwapening strijden.

En juist daarmee hebben zij u in de oorlog gebracht, en in juli en augustus 1914 van de revolutie afgehouden. Want gij waart niet voorbereid op de revolutie. Zij hadden u niet op de revolutie voorbereid en u slechts alles van ontwapening en de wereldvrede doen hopen!!

De regeringen, de kapitalisten, de reformisten en de valse radicalen hebben u juist met deze leuzen in de oorlog gejaagd. En zult gij nu weer deze leuzen aannemen? Tweemaal in dezelfde val lopen? Dat is onmogelijk. Je zou daardoor slechts een tweede, een derde en vierde wereldoorlog veroorzaken.

De kapitalistische regeringen, de kapitalisten van alle landen, de sociaalpatriotten, en de valse radicalen, de rechtervleugel en het centrum der arbeiderspartijen van alle landen hebben juist door deze valse leuzen de oorlog, de slachting verlengd, en verlengen hem door deze leuzen nog altijd. Iedere dag.

Want zij stemmen voor de oorlogskredieten, of houden u af van de revolutie, juist daardoor dat zij u zeggen, dat door hun toedoen na deze oorlog de wereldvrede komt, en de ontwapening, en de Wereldvolkenbond.

Daarop vertrouwend denkt de arbeidende klasse en de oorlog voerende massa der arbeiders: laat ons volhouden, want als wij volhouden tot het einde, komt een voor ons goede wereldvrede.

Juist daardoor, door deze hoop, duurt het bloedbad voort. Deze hoop is vals, maar juist ook door deze valse hoop duurt de slachting onverminderd voort.

En zult gij nu weer, evenals voor de oorlog, op deze leuzen vertrouwen? Nu, door deze oorlog, na deze oorlog, zijn deze leuzen nog valser dan voor de oorlog. Want deze oorlog maakt juist de haat tussen de volken nog groter, verdeelt en scheidt ze nog meer, maakt hun belangen nog veel meer tegenstrijdig en vijandig, en maakt, zoals wij aangetoond hebben, de nieuwe oorzaken van oorlogen, de nieuwe oorlogshaarden nog veel groter en talrijker.

De kapitaalmassa’s groeien, de drang naar expansie wordt groter, het belang om nieuwe oorlogen te voeren altijd groter, in alle delen der wereld. De nieuwe wereldoorlogen zijn dus veel zekerder dan voor deze oorlog.

En zult gij, arbeiders, u nu weer laten bedriegen zoals voor de oorlog, door de regeringen en kapitalisten, door de sociaalpatriotten en de radicalen?

De kapitalistische regeringen, de bourgeoisie, de sociaalpatriotten en de pseudo-marxisten gaven u het drogbeeld van de wereldvrede. Juist daardoor kwam de oorlog der volken en, wat nog erger was, de oorlog van alle proletariaten met elkaar. Want ge wijkte daardoor, in de tijd voor de wereldoorlog, voor de revolutie terug.

Zij gaven u het drogbeeld van de Wereldbond aller Volken. Juist daardoor kwam de Wereldoorlog aller Volken. Juist daardoor kwam, wat nog erger was, de scheiding van het proletariaat in nationale delen.

En zult gij u nu weder daardoor laten bedriegen? Wanneer gij dat doet, dan komt de nieuwe wereldoorlog nog verschrikkelijker dan deze, de nieuwe scheiding van het proletariaat, en de gehele verwoesting van het wereldproletariaat.

Er bestond, om dit te verhoeden, vóór de oorlog maar één middel: de proletarische revolutie. Er bestaat om dit alles te verhoeden maar één middel: de proletarische revolutie.

Arbeiders!

Het kapitalisme van de wereld heeft zich tot zijn verovering der wereld in twee reusachtige groepen georganiseerd. Het heeft om zich de wereld te veroveren, al zijn krachten, levende en dode, der natuur en der mensheid, in twee reusachtige groepen verzameld.

Om elkaar de wereldheerschappij te ontrukken, strijden deze beide groepen, en zullen zij strijden.

En gij, arbeiders, wordt tussen deze beide machten, in de strijd van deze beide machten, onderdrukt en verpletterd, en je zal verpletterd worden, nog vele jaren lang.

Er bestaat geen uitweg. Er bestaat geen uitweg voor het kapitalisme uit het imperialisme. Het kapitalisme, dat slechts leefde van strijd en bloed, nu gestegen tot de strijd van twee groepen van alle volken om de gehele wereld, kan voor zich geen uitweg vinden uit het bloedbad, het verstikt in zijn eigen bloed, in het bloed van zijn zonen, zijn volken, in uw bloed, arbeiders!

Proletariaat van de wereld!

Er bestaat ook voor u geen uitweg uit het bloed, uit de oorlog van het imperialisme. Noch het recht, noch de vrije zee en de vrije handel, noch een vrede zonder annexaties en schadeloosstellingen, noch de Volkenbond der Wereld, noch verplicht scheidsgerecht, noch het zelfbeschikkingsrecht der volken, noch de democratie. Dit zijn alles leugens en bedrog, om u, proletariërs der wereld, des te vaster aan het imperialisme te smeden, of het imperialisme des te sterker te maken.

Want er bestaat maar één recht: het uwe. Er bestaat maar één vrijheid: de proletarische. Er bestaat maar één vrede: het communisme.

Proletariaat van de wereld!

Er bestaat voor u uit het imperialisme geen kapitalistische uitweg. Er bestaat evenwel, een proletarische. Gij kunt het imperialisme vernietigen.

Gij kunt het vernietigen, als gij u verenigt tot een wereldbond, van proletariërs. Dan kunt gij het gehele imperialisme, het imperialisme van de wereld vernietigen. De omwenteling, de wereldomwenteling tegen het imperialisme, dat is de uitweg uit het imperialisme en uit zijn oorlog.

Maar het imperialisme kan niet opgeheven worden, wanneer niet het kapitalisme opgeheven wordt. De uitweg uit het imperialisme, arbeiders, de enige uitweg voor u, is dus de sociale omwenteling. En dat dit geen profetie is, maar de waarheid, de werkelijke waarheid, bewijst de Russische Revolutie reeds.

De uitvoerbaarheid der wereldrevolutie
Haar Program

Het socialisme verheft zich uit de zee van bloed en leugen, waarmee het kapitalisme de wereld overdekte, waarin het imperialisme het kapitalisme begraaft. Uit de strijd van het grootkapitaal om de wereld verheft zich het proletariaat van de wereld tot de strijd tegen het gehele grootkapitaal. En het wereldproletariaat wint in die strijd tegen het imperialisme, en sticht het communisme.

De grondslag van ons bestaan – want het communisme is de grondslag van ons bestaan, van het bestaan der mensheid – de grondslag waarop miljoenen en miljoenen jaren het leven der mensheid zich grondde – want de tijd van het privaatbezit is slechts een ogenblik in vergelijking met de duizenden eeuwen communisme van de stam – de grondslag van het bestaan der mensheid wordt herboren.
Het communisme, waaruit alle deugden komen, waaruit de deugd komt, al het goede dat de mensheid heeft, al het edels dat in onze borsten woont, dat in het hart der mensheid leeft, herrijst.
Het communisme, waarvan de hoogste denkers, als Plato, droomden.
Het communisme, dat de bron en het doel was van Christus en het eerste christendom.
Het communisme, dat voortleefde in het hemelse beeld van het christendom en alle hoogste godsdiensten.
Het communisme, waarvoor in alle tijden van het privaatbezit de laagste onderdrukte klasse altijd streed, in de middeleeuwen en in de nieuwe geschiedenis.
Het communisme, dat onze grote utopisten zich voorstelden.
Het communisme, waarvoor onze strijders in alle landen vielen.
Het communisme, dat onze eerste grote leider, Marx, voorzag en wist, en waarvoor hij de grondslag legde.

Het Moderne communisme der ganse wereld, der gehele mensheid, het op de wetenschap en de techniek, gegronde – wordt geboren.

En wij, zaligen, zien het en strijden ervoor. Reeds leeft het in één land, Rusland.

En als een gouden schijn zien wij over geheel Europa het licht der revolutie overal uitbreken, en het licht van het wereldcommunisme opstijgen als het licht der nieuwe eeuwigheid.

Wanneer het proletariaat één is, wanneer het proletariaat van alle volken zich verzamelt en alle imperialismen als één imperialisme bestrijdt, dan, alleen dan, zal het zegevieren. Verenigt het zich niet tot een geheel, dan verdwijnt voor een tijd weer dat gouden licht.

Het is nu onze taak, als theoreticus van het proletariaat, met klaar en rustig oog de mogelijkheid van de wereldrevolutie voor het proletariaat te onderzoeken en te bewijzen.

Wanneer een God het lot der mensen bestuurde, wanneer hij het lot der mensen voorbeschikte en verwezenlijkte volgens een bepaald plan, dan zou hij de overwinning van het socialisme niet beter hebben kunnen voorbereiden.

Het kapitalisme zelf heeft door zijn imperialisme de voorwaarden voor die overwinning geschapen. Het imperialisme is de boei die het kapitalisme om zijn eigen productiekrachten slaat, en die nu verbroken wordt door het kapitalisme zelf, door de productiekrachten van het kapitalisme zelf, opdat deze zich vrij en oneindig, in overeenstemming met hun oneindige macht kunnen ontwikkelen. Maar het imperialisme kan niet worden verbroken, zonder dat het kapitalisme wordt opgeheven. Het kapitalisme heft dus zichzelf op.

Hoe anders is het gegaan, dan onze grote meester, Marx, het zich voorstelde! Evenals hij de expansiekrachten van het kapitaal, die tot het monopolie en het imperialisme voeren, onderschatte, evenals hij dus de geestelijke, zedelijke en stoffelijke krachten onderschatte, die het proletariaat zou nodig hebben om het kapitalisme te doen vallen, evenzo heeft hij de nieuwe oorzaken der revolutie niet gezien, niet kunnen zien.

Hij meende dat het kapitaal economische crisissen zou veroorzaken en dan door het proletariaat omvergeworpen zou worden.

Maar in werkelijkheid stuit het kapitaal in zijn uitbreiding over de aarde op politieke hindernissen[9], die het slechts kan overwinnen door vernietiging van zijn eigen krachten op een reusachtige schaal. Dit doet het proletariaat ontzettend lijden en brengt het dus tot de omwenteling, tot de omverwerping van het kapitaal.

Alles, letterlijk alles is nu voorhanden wat de revolutie nodig, veel, oneindig veel wat haar uitvoerbaar maakt. De mensen en de middelen, de materiële en de geestelijke krachten voor haar verwezenlijking zijn alle aanwezig.

De nood, de eerste en sterkste, ja de eigenlijke en enige voortbrenger van alle revoluties, de nood van miljoenen, van de massa, van de meerderheid der volkeren is aanwezig. En niet slechts in een klein deel van de wereld, maar internationaal. In alle landen der aarde.

En de hartstochten zijn aanwezig, door de oorlog, door de nood in het leven geroepen. De smart, de verontwaardiging, de haat. De smart over de verliezen en de verwoestingen, de verontwaardiging tegen de kapitalistische klassen en haar heersers die de oorlog teweegbrachten, de haat tegen het kapitalisme in het algemeen.

De psychologische, de menselijke factoren, die de revolutie moeten maken, zijn dus aanwezig. En zij zullen nog heftiger ontbranden. Want dit is een proces in wording, en hoe langer de oorlog duurt, des te meer zal het toenemen.

En de materiële middelen zijn aanwezig. Want het kapitalisme en het imperialisme hebben de productiekrachten gecentraliseerd, de productie en de distributie geconcentreerd en geregeld.

Wonder boven wonder, de stoffelijke productiekrachten, die het imperialisme zelf tijdens de oorlog geschapen heeft, het zijn niet meer de middelen van het oude kapitalisme, waarmee men weer een kapitalistische staat zou kunnen opbouwen. Het is alsof een God, een tovenaar ze had gegrepen, en ze van kapitalistische middelen had omgetoverd in geheel andere.

De staat, de kapitalistische staat, heeft zijn eigen middelen van leven, zijn middelen van bestaan, ja zijn eigen bestaan, zijn wezen zelf gegrepen en veranderd, en tot andere middelen, tot voorbereidingen van een ander wezen, van een nieuw bestaan gemaakt.

De mensheid heeft in haar strijd, door haar eigen strijd, de kiem van een nieuwe maatschappij voortgebracht.

En niet alleen heeft de kapitalistische staat, het imperialisme en de oorlog, voor het proletariaat de materiële en de psychologische voorwaarden voor het socialisme geschapen, hij heeft ook de kapitalistische klassen verzwakt. Zij hebben elkaar verscheurd en verarmd. Oneindig veel zwakker dan vroeger, staan zij nu tegenover het proletariaat van de wereld en kunnen het proletariaat niet langer onder hun heerschappij houden. Maar aan het proletariaat van de wereld heeft het imperialisme de wapens in handen gegeven waarmee het het kapitalisme kan overwinnen en vernietigen. Het gehele proletariaat van de wereld is gewapend. En een reeks van volken is door de oorlog geannexeerd, onderdrukt en van zijn vrijheid beroofd, en kan slechts de bevrijding verwachten van een overwinning van het proletariaat. Deze volkeren verzwakken de kapitalistische klassen nog meer en versterken het proletariaat.

En het is in de oorlog gebleken hoe snel de grondslag der maatschappij kan worden veranderd. En de macht zelfs waarop alle contrarevolutionairen hun hoop bouwden, het tsarisme, is gevallen. En meer dan alle andere middelen, moreel meer, een voorbeeld is aan het proletariaat gegeven. De Russische Revolutie. En de eerste grote revolutionaire leiders zijn opgestaan voor het wereldproletariaat.

De middelen dus, de geestelijke en de stoffelijke, de mensen en de dingen, zijn aanwezig. Het is nu onze taak deze nader en in het bijzonder te onderzoeken en te verklaren, opdat het internationale proletariaat inziet dat de revolutie mogelijk is. Opdat het internationale proletariaat uit de waarheid de kracht voor de revolutie schept.

Wanneer wij nu over de uitvoerbaarheid der revolutie beginnen te spreken, dan moet in de eerste plaats worden opgemerkt, dat wij hierbij geen onderscheid maken tussen revolutie tijdens en revolutie na de oorlog.

De revolutie kan en zal hoogstwaarschijnlijk, zo goed als zeker, komen tijdens de oorlog, door de nederlagen, de nood, door het eindeloze bloedbad waaruit geen redding is. Het revolutionaire proletariaat moet zich daartoe in ieder land tegen de eigen regering wenden en een onmiddellijke vrede eisen en afdwingen. Ten tweede moet het internationaal tot een overeenkomst komen. Het moet daartoe de nieuwe Internationale stichten.

Wanneer de vertegenwoordigers van het revolutionaire proletariaat van alle landen samenkomen, dan moeten zij een gemeenschappelijke oproep aan de proletariërs van alle landen richten, om de arbeid in de munitiefabrieken neer te leggen[10], en de wapens tegen de buitenlandse vijand niet langer te gebruiken.

Dit zou ongetwijfeld in alle landen de revolutie betekenen. Door de toenemende nood in alle landen kan het proletariaat nog tijdens de oorlog tot deze revolutie komen. De revolutie kan ook eerst komen na de oorlog. Voor ons doel blijft dat echter hetzelfde. Want de voorwaarden voor de revolutie zijn in alle landen reeds nu aanwezig.

En ten tweede: wanneer wij van de wereldrevolutie spreken, dan moet worden opgemerkt dat wij alle landen van de wereld, maar in de eerste plaats Engeland en Duitsland op het oog hebben, waar de materiële voorwaarden, de productiekrachten geheel rijp zijn voor het socialisme. In de andere landen zal de revolutie ongetwijfeld ook uitbreken en zegevieren, maar zeker is dat, wanneer de revolutie in Engeland en Duitsland zegeviert, zij in de andere landen van Europa en Noord Amerika gemakkelijk overwinnen zal.

En ten derde moet nog opgemerkt worden, dat wij noch over den duur der revolutie, noch over haar karakter iets vooruit zeggen. Want het is mogelijk dat de strijd tegen het militarisme, het imperialisme en de oorlog, die het socialisme brengen zal, jarenlang duurt, het is mogelijk dat hij snel zegeviert.

Wel is het zeer waarschijnlijk dat de strijd zeer, zeer lang duren zal en dat hij zal bestaan uit een afwisseling van overwinningen, stilstand en nederlagen. Want de krachten van de tegenover elkaar staande klassen zijn geweldig, en de hen drijvende krachten zijn geweldig. Maar over zijn duur spreken wij hier niet. En wij noemen de gehele strijd de revolutie.

En wat het karakter van de strijd aangaat, ook hier is niets met absolute zekerheid te zeggen. Marx vermoedde dat in Engeland de overwinning van het socialisme zonder gewelddadige middelen mogelijk zou zijn. En wie zou niet met het diepste vuur hopen dat het eeuwige heil der mensen kwam zonder bloedvergieten. Maar in alle landen, ook in Engeland, is het proletariaat gewapend en staan de klassen gewapend tegenover elkaar.[11] Dus de gewapende, gewelddadige revolutie is overal waarschijnlijk.

Wij spreken dus van de revolutie in de meest algemenen zin en verstaan er onder zowel de vreedzame als de gewelddadige revolutie, zowel de langdurige als de korte, zowel die tijdens de oorlog, als die na de vrede.

Na dit vooropgesteld te hebben, willen wij overgaan tot het onderzoeken van de uitvoerbaarheid der revolutie.

Het kapitalisme is, om de oorlog te kunnen voeren, gedwongen geworden de wereldproductie en distributie te regelen. Het heeft de industrie, de mijnen, de landbouw, de spoorwegen, de scheepvaart, de banken of aan zich getrokken, of onder zijn beheer gebracht. Het heeft de verdeling van de noodzakelijkste levensmiddelen en van zeer vele grondstoffen in handen genomen. In alle oorlogvoerende landen, maar ook in de nog neutrale staten van Europa en Noord-Amerika, en voor een deel zelfs in Azië, Afrika, Zuid-Amerika en Australië.

Wat men voor onmogelijk hield, wat de kapitalisten en de reformistische sociaaldemocraten voor onmogelijk hielden, een totale gecentraliseerde regeling der productie en distributie in de kapitalistische staat, het is aanwezig.

Een vaste regeling van het grootste deel der maatschappelijke economie is aanwezig.

De nood, de ijzeren noodzakelijkheid, heeft in drie jaren, de oorlog heeft in drie jaren, door de nood, datgene tot stand gebracht, waarvoor in vredestijd misschien nog een halve eeuw nodig was geweest: de maatschappelijke regeling van de arbeid.

Het socialisme echter berust op de maatschappelijke regeling van de arbeid, der productie en distributie.

De grondslag voor het socialisme is dus aanwezig.

Het kapitalisme in zijn hoogste ontwikkeling, het imperialisme, de strijd om de wereldmacht, heeft de grondslag: de centrale regeling der wereldproductie en werelddistributie voor het socialisme gelegd. Het proletariaat staat plotseling voor datgene wat het eerst over tientallen van jaren verwachtte: de materiële middelen om het socialisme te vestigen en op te bouwen.

Maar in dit opzicht is er nog meer aanwezig. Voor de oorlog waren er in alle landen oneindig veel grote en kleine bedrijven, die nog niet samenwerkten. Maar tijdens de oorlog zijn een overgroot aantal van hen, hetzij vrijwillig, of door de staat gedwongen, overgegaan tot het vormen van kartels en trusts. Vooral in Duitsland, maar ook in Engeland en in de Verenigde Staten.

Het proletariaat moet dus toegrijpen, en deze middelen behouden. Het moet niet toelaten dat deze middelen, de maatschappelijke beheersing der industrie, van de handel, de landbouw, het transport en van de banken der wereld, de maatschappelijke regeling der productie en distributie der wereld, weer de zaak worden van het kapitalistisch privaat bezit, kapitalistische wanorde en anarchie.

Het moet zeggen: productie en distributie zijn een zaak van de gemeenschap der wereld, en zij blijven het.

Maar de productie en de distributie zijn in de oorlog wel door de staat geregeld, wel onder het beheer van de staat gekomen, maar de productiemiddelen en de distributiemiddelen zijn niet het eigendom van de staat. Zij behoren nog aan de privaatkapitalisten.

In de handen der heersers, van kapitalistische, van imperialistische klassen, is de staat echter een middel tot onderdrukking, tot overheersing en uitbuiting van de arbeiders, ook wanneer hij de distributie en productie regelt. Want hij regelt de productie toch voor de kapitalisten. Voor hen blijft de winst. En hij laat bij de distributie het leeuwenaandeel der producten toch aan de kapitalisten. De arbeider krijgt zeer weinig bij de distributie.

Hier moet dus een verandering gebracht worden. De proletariërs van de wereld, in de eerste plaats de proletariërs van Engeland en Duitsland, moeten zorgen dat de staatsproductie en distributie anders geregeld wordt. Dat zij gelijkmatig worden. Van allen voor allen, in even grote mate gelijkelijk.

En hoe zullen zij dit anders doen, dan daardoor dat zij het privaatbezit der productiemiddelen opheffen en aan de staat brengen? En hoe kunnen zij dit bewerken, dan doordat zij de staat aan zich trekken, en zelf heersers worden over de staat? Hoe anders dan daardoor, dat zij de politieke macht veroveren en de dictatuur van het proletariaat vestigen?

Dat zij de oude staatsmacht vernietigen en in zijn plaats een nieuwe, proletarische staatsmacht stellen.[12] Dat ook dit mogelijk is, zullen wij verderop aantonen. Maar in elk geval: de grondslag, de materiële grondslag voor de nieuwe maatschappij is aanwezig. Het kapitalisme, het imperialisme, heeft de productie en de distributie maatschappelijk geregeld over de gehele aarde. Daardoor is het bewijs geleverd, dat een socialistische wereldmaatschappij bestaan kan.

Wij hebben dus bewezen dat de materiële voorwaarden voor het socialisme aanwezig zijn. In de tweede plaats moeten wij nu nog aantonen dat het proletariaat de staat moet veroveren, uit persoonlijke, uit menselijke, uit psychologische oorzaken.

Het kapitalisme heeft in deze oorlog zijn eigen productiekrachten te gronde gericht. Miljoenen en miljoenen arbeiders, kleinburgers en boeren zijn gedood, miljoenen verminkt. Weduwen en wezen bevolken de staten. Onmetelijke ellende vervult de landen. Geweldige kapitalen zijn vernietigd. Waren zijn niet of niet noemenswaard geproduceerd. Er is gebrek aan grondstoffen. De machines zijn versleten of onbruikbaar geworden. De gehele industrie is op de oorlog ingericht. De transportmiddelen verkeren in een slechte toestand. Gehele vloten liggen op de bodem van de zee. De akkers zijn niet of slecht verzorgd, zij brengen minder op dan voor de oorlog. Mest ontbreekt en het vee is minder in getal en vooral in kracht. De wereldproductie aan levensmiddelen is onvoldoende, en wordt steeds kleiner. Misschien dreigt er zelfs een wereldhongersnood.

Miljoenen van kleinburgers zijn geruïneerd. Miljoenen arme boeren hebben hun bezittingen verloren. Enorme schulden drukken op de volken. De belastingen alleen zijn veel groter dan de staatsinkomsten voor de oorlog. De staat kan de schulden annuleren. Maar dan is de privaatkapitalist geruïneerd. Hij kan ze proberen te betalen. Maar dan wordt de bevolking tot op het merg uitgezogen. In elk van beide gevallen dreigt de arbeidersklasse de ondergang.

Een economische en financiële crisis nadert, oneindig groter dan er ooit was. En over de gehele wereld. De algemene armoede zal voortduren.

Wanneer de miljoenen, de twintig tot dertig miljoen soldaten uit de oorlog terugkeren, hoe zullen zij werk vinden? Terwijl de grondstoffen ontbreken, de machines versleten of de fabrieken op de oorlog ingericht zijn?

Er zal een strijd om de grondstoffen ontstaan, een economische oorlog na de oorlog met de wapenen, maar in geen geval zullen er voorlopig genoeg grondstoffen zijn. De prijzen zullen voor het proletariaat onbereikbaar blijven.

Het proletariaat zal getroffen worden door werkloosheid, ellende, armoede en honger. En niet slechts het proletariaat, maar ook de kleinburgers en boeren.

En bovendien en behalve dit alles, komt het nieuwe imperialisme, zoals wij aangetoond hebben, met nieuwe toerustingen, nieuwe eisen. Bovendien dreigt, niet in de verre toekomst, maar in de onmiddellijke nabijheid, een nieuwe wereldoorlog, nieuwe wereldoorlogen, als gevolg van deze eerste.

De psychische, de geestelijke voorwaarden voor de revolutie, de wereldrevolutie, zijn dus evenzeer aanwezig als de materiële.

Maar, zal men zeggen, juist de algemene armoede, het ontbreken van grondstoffen en machines en kapitaal, zijn een hindernis, en niet een voorwaarde voor het socialisme. Men was toch immers altijd van mening dat het socialisme slechts kon voortkomen uit de rijkdom.

Dit is slechts een schijnbare weerlegging. Want ook de kapitalistische klasse moet uit deze armoede, uit deze bouwvallen een nieuwe maatschappij opbouwen. Zij moet proberen een nieuwe kapitalistische maatschappij te stichten met dezelfde, door de oorlog schaars geworden middelen, als waarmee het proletariaat een socialistische maatschappij grondvesten moet.

Kapitaal en arbeid staan beide voor dezelfde ruïnes, en moeten beide hiermee en hieruit een nieuwe maatschappij oprichten.

Wanneer de verwoesting geen beletsel is voor de kapitalisten, dan kan zij het ook niet voor het proletariaat zijn.

De vraag is maar, wie het beste in staat is een nieuwe maatschappij op te bouwen. En dan is het antwoord: het proletariaat kan nu veel beter, veel sneller, een socialistische maatschappij stichten dan het kapitaal een kapitalistische.

Hoe zal het kapitaal zich proberen te redden, hoe zal het de moeilijkheden overwinnen, hoe, op welke wijze, door welke maatregelen zal het de nieuwe kapitalistische maatschappij vestigen? Het moet tegelijkertijd een nieuwe maatschappij stichten, dat wil zeggen de oude weer oprichten, én nieuwe meerwaarde scheppen. Het moet nieuwe meerwaarde scheppen, groter dan zijn onproductieve uitgaven. Het moet terzelfder tijd miljoenen en miljoenen nog niet ontslagen soldaten onderhouden, miljoenen arbeiders werk en loon geven, miljoenen werklozen voeden, miljoenen verminkten, miljoenen weduwen en wezen ondersteunen, miljoenen verarmde kleine burgers en arme boeren helpen. En terzelfder tijd moet het enorme schulden betalen. En terzelfder tijd nieuwe toerustingen en nieuwe oorlogen voorbereiden!

Het vestigen van de nieuwe maatschappij en het weer oprichten van de verwoeste. Het scheppen van nieuwe winst, groter dan de verliezen. De hulp, de werkelijk afdoende hulp aan al deze miljoenen arbeiders, werkelozen, verarmden en ongelukkigen. Het betalen van de renten der schulden. De nieuwe toerustingen voor imperialistische militaire doeleinden, voor nieuwe, noodzakelijke oorlogen. Dit alles tezelfdertijd. Dat is voor het kapitaal onmogelijk. Het kapitaal kan na de vrede dit alles niet tegelijk doen. Het kan de miljarden en miljarden die daarvoor nodig zijn, niet opbrengen. Waarom niet?

Omdat het kapitaal het kapitaal helpen en ontzien moet. Omdat het de miljarden en miljarden niet van zichzelf kan afnemen, niet zichzelf onteigenen kan, noch wil. Omdat het de productie niet voor het welzijn van allen, maar alleen voor de meerwaarde van enkelen kan inrichten. Omdat het de productie niet door de arbeidsplicht van alle mensen, en door het concentreren van alle arbeidsmiddelen tot de hoogste macht kan verhogen. Omdat het ze alleen maar voor de machtigsten regelen moet.

Het kan de fabrieken en productiemiddelen niet onteigenen om de hoogste productie te bereiken. Het kan het kapitaal, de rijkdom niet onteigenen, om alle armen en werklozen en hongerigen te helpen. Het kan zijn schulden niet annuleren, om de renten op te heffen. Het kan zichzelf niet zulke zware belastingen opleggen, als nu nodig zou zijn. Het kan de oorlogstoerustingen niet opgeven, en het hierdoor vrij wordende kapitaal voor de productieve arbeid gebruiken. Het kan niet eens de weelde opheffen, om ten minste dit kapitaal vrij te maken.

Het kapitaal kan dit niet, juist omdat het door meerwaarde voortgebracht en meerwaarde voortbrengende meerwaarde is, omdat het voor de meerwaarde, dat wil zeggen voor zichzelf zorgen moet.

Het kan zichzelf, het kan zijn levende productiekrachten nu niet op voldoende, voor de nood voldoende wijze weer oprichten, omdat het zichzelf is. Het kan zichzelf niet weer oprichten, niet nieuw grondvesten, omdat het zichzelf is.

Het blijkt dus dat het kapitaal in een crisis geraakt is, waaruit het zich niet meer bevrijden kan. Het blijkt dat de vernietiging van zijn eigen levende en dode productiekrachten door de oorlog tot een crisis geworden is uit welke slechts de revolutie voortkomen kan, waaruit slechts de revolutie de productiekrachten nieuw oprichten kan. Het blijkt dat het imperialisme de boei is, die het kapitaal zijn productiekrachten aanlegt en waarvan het zichzelf niet bevrijden, die het zelf niet verbreken kan.

Uit welke het proletariaat het bevrijden moet.

Zeker, het kapitalisme zal proberen zich te bevrijden. Het zal ondanks alle moeilijkheden proberen verder te leven. Het zal proberen uit de puinhopen van de oorlog een nieuwe kapitalistische maatschappij op te bouwen. Het zal proberen zich te redden. Een oude maatschappijvorm gaat niet ten onder zonder de uiterste pogingen tot zelfbehoud. Maar op welke wijze zal het dit proberen?

Op een voor het proletariaat absoluut onvoldoende wijze. Er is slechts een wijze, de traditionele, de van oudsher gebruikelijke voor het kapitaal. Door de sterkere uitbuiting, onderwerping, slavernij van het proletariaat.

Door het uitpersen van enorme meerwaarde uit het proletariaat.

Tot het oprichten der nieuwe maatschappij uit de ruïnes der oude. Tot het scheppen van nieuwe winst, groter dan de verliezen. Tot de hulp aan de miljoenen werklozen, verminkten, weduwen en wezen. Tot de nieuwe belastingen en de renten der schulden. Tot de nieuwe toerustingen, voor nieuw imperialisme en nieuwe oorlog. Tot dit alles bestaat er slechts één middel: nieuwe meerwaarde. Nieuwe meerwaarde in ongehoorde, in oneindige hoeveelheid.

Maar nieuwe meerwaarde kan alleen uit het proletariaat geperst. Men zal de arbeiders, die werk krijgen, laten werken als nog nooit te voren.[13] Men zal de miljoenen arbeiders niet voldoende loon geven. Men zal de miljoenen werkelozen niet voldoende voeden. Men zal de miljoenen soldaten, die voorlopig nog in dienst blijven, niet genoeg soldij geven, om zich en hun gezinnen te onderhouden. Men zal de miljoenen geruïneerde kleinburgers en boeren, de miljoenen verminkten, weduwen en wezen niet voldoende helpen. En men zal het proletariaat, de kleinburgers en boeren, belastingen opleggen zoals nog nooit tevoren.

Welk middel heeft het kapitalisme hiertoe? De Staat. De Staat zal het proletariaat, de arme boeren en kleinburgers, weduwen en wezen en verminkten dwingen in ellende en armoede te leven. Hij zal proberen een deel der arbeiders te kopen, een deel der arbeiders beter te behandelen, de arbeiders dus onderling te verdelen. Hij zal de productie regelen in het belang van het kapitaal. Hij zal de burgerlijke dienstplicht in stand houden. Hij zal de fabrieken en werkplaatsen onder staatsbescherming stellen. Hij zal de arbeiders tot staatsarbeiders, tot industriesoldaten maken. Hij zal ze tot slaven maken der ondernemersbonden, der syndicaten en trusts. Hij zal een staatssocialisme invoeren dat de arbeiders volkomen tot slaven maakt.[14]

De staat zal de allersterkste uitbuiting mogelijk maken, doordat hij het staken onmogelijk maakt. En welk middel heeft hij om dit alles door te zetten? Het leger.

Hij heeft het leger, hetzelfde leger, dezelfde legers die nu voor het kapitaal strijd voeren, om imperialistische veroveringen te maken; het Duitse, het Engelse, het Amerikaanse leger. Hetzelfde leger, dezelfde legers, waaronder de arbeiders zich in 1914 schaarden, om elkaar ten bate van het kapitaal te vermoorden. Dit zelfde leger, deze zelfde legers, (maar nu waarschijnlijk een elite, samengesteld uit bourgeois en boeren) zullen de kapitalisten nu gebruiken om na de oorlog de arbeiders totaal tot slaven te maken, en de nieuwe kapitalistische maatschappij op te bouwen.

Bij iedere economische, bij iedere politieke staking, bij iedere opstand, zullen de legers optreden, en met de kanonnen en geweren, die de arbeiders zelf in de oorlog maakten, gebruikten en veroverden, de arbeiders dwingen. En dat zullen dezelfde legeraanvoerders doen, die de oorlog voerden tegen de buitenlandse vijand: de Hindenburgs, de Fochs, de Haigs, de Perkins.[15]

In een woord: het kapitaal, de kapitalistische heersers zullen het kapitaal proberen te redden, daardoor, dat zij de staat en het leger gebruiken tot het maken van de grootst mogelijke meerwaarde voor zich, door de vreselijkste onderdrukking, en de vreselijkste nood van het proletariaat.

Op die manier alleen is het mogelijk dat het kapitaal zich redt, en een nieuwe kapitalistische maatschappij vestigt. Maar het proletariaat, de arbeiders en de werklozen, de verminkten, de kleine burgers en boeren, de weduwen en wezen kunnen dit niet toelaten. Zij moeten zich verheffen, opstaan tegen deze wijze. En daar er voor het kapitaal geen andere wijze is, moeten zij opstaan tegen het kapitaal zelf. En daar er voor het kapitaal geen ander middel is dan de staat, moeten zij opstaan tegen de staat. Zij moeten de revolutie maken tot opheffing van de staat en van het kapitaal.

De strijd tegen het imperialisme is werkelijk geworden tot de strijd voor het socialisme, tot de sociale revolutie.

Maar kan het proletariaat datgene doen wat het kapitaal niet kan? Kan het dit, kan het dit beter en vlugger? Kan het al de miljoenen arbeiders loon geven en helpen? Kan het terzelfder tijd zichzelf en de gehele bevolking, en de gehele mensheid helpen? Kan het datgene wat het kapitaal niet kan?

Ja, het kan het. Het kan het, omdat de vele hindernissen die er zijn voor het kapitaal, voor de kapitalistische klasse, voor het proletariaat niet bestaan. Weliswaar is het ook voor het proletariaat een zeer moeilijke taak om uit een zodanige verwoesting, uit zulke eindeloze puinhopen een nieuwe maatschappij op te bouwen. Het proletariaat komt als het ware in een failliete zaak. Maar het proletariaat kan het toch veel beter en vlugger dan het kapitaal.

Want het behoeft het kapitaal niet te sparen. De voorhanden rijkdom, de voorhanden productiemiddelen, kan het gebruiken voor allen, voor de gehele mensheid. Want het kan ten eerste de productiekrachten onteigenen en, terwijl het industrie, handel, transport, banken, en landbouw zelf in handen neemt, deze door een kolossale, allesomvattende, centraliserende regeling, ordenen. Daardoor zal het reeds veel meer arbeid uitsparen, veel meer arbeidsverspilling voorkomen en aan veel meer arbeiders werk verschaffen dan het kapitaal zou kunnen. Terwijl dit zou zorgen voor het voordeel van enkele groepen, keizers, koningen, bankiers, industriëlen, reders, jonkers enz., en dus gedwongen zou zijn, daardoor alleen reeds slechts een deel van de arbeid te regelen, en te bevoordelen en dus de gehele arbeid en de gehele massa der mensen verwaarloosde, zal het proletariaat zorgen voor de gehele arbeid en voor allen.

Het proletariaat zal ook geen economische oorlog te voeren hebben. Het zal dus de handel, het transport, de ruil internationaal kunnen regelen, wat het kapitaal niet kan. Ook daardoor zal het veel productiever werken. Het proletariaat zal zelfs de arbeid internationaal regelen, organiseren en centraliseren. Het proletariaat zal de vermogens onteigenen, en zo de middelen vinden om miljoenen werklozen, geruïneerde, verminkten, weduwen en wezen afdoende te helpen en om de industrie, het transport, de handel, het krediet, overeind te helpen, te herstellen en te vergroten.

Het proletariaat zal geen belastingen te betalen hebben, omdat het de schulden zal annuleren. Het proletariaat zal niets voor nieuwe oorlogstoerustingen, of voor nieuwe oorlogen te gebruiken of uit te geven hebben. Het proletariaat zal geen uitgaven te maken hebben voor weelde. Het proletariaat zal, in plaats van het staatssocialisme, dat slechts de monopolisten dient, het werkelijke socialisme invoeren, dat allen ten goede komt. Het proletariaat zal door een planmatige regeling der gehele productie en distributie, en doordat het slechts het noodzakelijkste voortbrengt en de algemene arbeidsplicht invoert, de productie geweldig verhogen.

Het zal dus in veel korter tijd veel beter een nieuwe maatschappij stichten dan het kapitalisme het zou kunnen doen.

Wij zwijgen hier van de vele andere middelen waarmee het dit bereiken zal, die echter eerst geleidelijk komen. Van het onderwijs met productieve arbeid tot een harmonisch geheel verbonden, van de verhoogde techniek in industrie en transport, van de wetenschappelijk bedreven landbouw, van de complete beheersing der natuur en maatschappij. Wij noemen slechts het voornaamste, noodzakelijkste, eerste.

Men ziet dus: de materiële en de psychische voorwaarden, de geestelijke nood en de stoffelijke middelen, de mogelijkheid dus, de uitvoerbaarheid der opheffing van het kapitalisme, is aanwezig.

De nood is er, de vreselijkste nood. En de bedreiging met nog vreselijker nood, met nog vreselijker slachting in de naaste toekomst. En de vreselijkste onderdrukking van het gehele arbeidende volk.

En het doel is gegeven, waarheen het arbeidende volk zich moet richten. Want de maatschappelijke grondslag voor het socialisme, de maatschappelijke productie en distributie, is ontstaan. De kapitalisten zelf moeten tot het socialisme overgaan. Zelfs de kapitalistische staat moet na de oorlog de productie van industrie en landbouw, het transport en de handel regelen, controleren en voor een groot deel zelf in handen nemen. De kapitalistische staat moet zelfs door reusachtige belastingen tot onteigening van een deel der vermogens overgaan. Het proletariaat heeft dus slechts voort te bouwen op die grondslag. Terwijl het op deze maatschappelijke grondslag de nieuwe maatschappij opbouwt, beweegt het proletariaat zich dus in de richting die de ontwikkeling van de maatschappij reeds ingeslagen heeft, en inslaat.

En boven allen en alles, als grootste, de doorslaggevende kracht, als lichtend gesternte voor het gehele proletariaat van de wereld:

Het proletariaat is de enige klasse die nu werkelijk de maatschappij weer kan oprichten. Het proletariaat alleen kan dat.

Maar nog eens:

Om de productiemiddelen, om de vermogens te onteigenen, om allen te helpen en de gehele productie te regelen, is de verovering van de politieke macht, de opheffing van het kapitaal en van de kapitalistische staat, de vestiging van het socialisme noodzakelijk.

Maar, zal men zeggen, de Russische Revolutie is reeds gedeeltelijk mislukt, zij is door Duitsland in delen van Rusland reeds neergeworpen en loopt gevaar geheel te mislukken. Zal dan de West-Europese, de wereldrevolutie, niet ook mislukken?

Het antwoord daarop moet ten eerste zijn: De voorwaarden der West-Europese en vooral de Engelse en Duitse revolutie, zijn geheel anders dan die van de Russische. Men kan ze niet met elkaar vergelijken. Het Russische proletariaat was in verhouding tot de gehele bevolking zeer klein in getal. Rusland is geen land van proletariërs, het is in de eerste plaats een boerenland. De revolutie heeft gezegevierd door de hulp van de arme boeren. En hoewel de bolsjewieken een geweldige en schitterende poging deden om de revolutie geheel te doen zegevieren, konden zij deze economische verhouding toch niet snel genoeg veranderen en waren zij dus nog te zwak om terstond de volkomen overwinning te behalen, alleen tegen de aandrang van alle contrarevolutionaire machten van het binnen- en buitenland. Engeland en Duitsland hebben een industrieel proletariaat, dat alle andere klassen overtreft en dat, wanneer het slechts de juiste tactiek volgt, allen overwinnen kan.

De Russische Revolutie is voor West-Europa een voorbeeld, een, symbool, een lerares, en een voorloopster. Zij heeft de weg aangetoond. Zij heeft een program opgesteld. De eigenlijke, de werkelijk geheel proletarische revolutie moet West-Europa zelf maken.

Maar in de tweede plaats moet gezegd worden: De Russische Revolutie is slechts ten dele, in de Oekraïne, in Finland enz. mislukt, omdat het West-Europese proletariaat nog niet opstond. Was het West-Europese proletariaat opgestaan, dan stond nu de eerste socialistische Republiek der Sovjets in haar volle glans en verhevenheid.[16] Maar het West-Europese proletariaat zal (tijdens of na de oorlog), opstaan, het zal na lange strijd, met hulp van de Russische Revolutie, overwinnen en dan zal ook de volkomen overwinning van het Russische proletariaat volgen.

Maar, zal men zeggen, de werkelijk revolutionairen zijn in West-Europa zo weinig in getal. Zij zullen niet kunnen overwinnen. Men ziet ook hier slechts weer naar de Russische maximalisten. Ook zij waren tijdens de oorlog, vóór de revolutie, een minderheid. De nood heeft ze tot meerderheid gemaakt. Evenzo zal de nood de revolutionairen van West-Europa tot meerderheid maken. En dan, wij herhalen het, zullen de Russische revolutionairen met de West-Europese revolutionairen te samen overwinnen.

Maar, zal men zeggen, zijn de West-Europese arbeiders dan niet te klein in aantal? Zo zij al elke klasse afzonderlijk overtreffen, overtreffen alle klassen te samen niet hen?

Hierop moet geantwoord worden: de West-Europese proletariërs hebben een geweldige macht, alleen al door hun aantal. In Duitsland wordt het aantal industriële arbeiders op 15 miljoen gerekend. In Engeland is hun aantal in verhouding tot de bevolking nog veel groter. Daarbij moet men dan nog de landarbeiders rekenen, die het revolutionaire proletariaat, zoals wij zullen aantonen, met zich slepen kan. En hun organisaties, de politieke en de vakorganisaties, waren geweldig. In Engeland waren 5 miljoen, in Duitsland 3 tot 4 miljoen man georganiseerd. En in de andere landen naar verhouding. En in alle landen van West-Europa sleepten zij in de politieke strijd reeds een reusachtig groot deel der bevolking mee. Het proletariaat van West-Europa behoeft slechts door de zon der revolutie beschenen te worden, het behoeft slechts aangegrepen te worden door de schok der revolutie en zijn gehele latente macht zal zich openbaren.

Maar kan het proletariaat alleen de revolutie maken? Het staat toch alleen! Het heeft niet een andere revolutionaire klasse, naast zich, zoals in Rusland de arme boeren. Het is de minderheid. Kan het alleen de geweldige georganiseerde kracht van het kapitaal en van de kapitalistische staat overwinnen en onderwerpen?

Ja, dat kan het. Want de strijd zal nu zijn tussen het grootkapitaal en het proletariaat. En hierin zal het proletariaat nu overwinnen. De strijd zal gaan om de meerwaarde. Wie zal de meerwaarde krijgen, in handen nemen, het grootkapitaal of de arbeid?[17] Twee wegen staan open: of het grootkapitaal krijgt haar, door de vreselijkste onderdrukking van het proletariaat, het staatssocialisme, of het proletariaat krijgt ze, door de invoering van het werkelijke socialisme.

Het einde van de strijd hangt in West-Europa, vooral in Engeland en Duitsland, af van de lagere middenklassen. Het grootkapitaal zal weliswaar gedwongen zijn zichzelf vele belastingen op te leggen. Maar de schulden en de behoeften van de staat zijn zo geweldig, dat het, om het behoud en de uitbreiding van het kapitaal of het kapitalisme te verzekeren, alle andere klassen vreselijk zal moeten onderdrukken, ook de middenklasse. Het zal niet voldoende zijn de arbeidersklasse vreselijk uit te buiten. Het zal nodig zijn ook de middenstand, de kleinburgers en boeren, de zwaarste lasten op te leggen en de lonen van beambten en aangestelden zo laag mogelijk te houden. Dit alles, verbonden met de verschrikkelijke nood, het gebrek aan grondstoffen en aan arbeid, zal de middenklassen naar de zijde van het proletariaat drijven.[18]

Het grootkapitaal heeft nu de gehele meerwaarde nodig voor zich zelf. Het grootkapitaal heeft nu de gehele meerwaarde nodig voor zijn kapitalistische staat, die zijn middel is om de andere klassen onder zijn heerschappij te houden. Het deel van de meerwaarde dat de lagere middenklassen kregen, was altijd klein. Maar nu, na deze oorlog, en onder het imperialisme, zal bijna niets voor deze middenklassen over blijven. Aan deze klassen, aan de lagere, verreweg de talrijkste delen van deze klassen biedt de socialistische “staat” nu meer dan de kapitalistische. Hun biedt het proletariaat nu meer dan het grootkapitaal. Het werkelijke socialisme is beter voor hen dan het staatssocialisme. Het deel van de meerwaarde dat zij van het overwinnende proletariaat, van het socialisme krijgen, is groter dan wat zij krijgen van het grootkapitaal.

Het proletariaat moet zeggen tot de middenklassen, tot alle waarlijk arbeidende klassen: wij zullen het grootkapitaal en de productiemiddelen onteigenen, wanneer wij overwinnen. Dan zullen wij ze tot gemeenschappelijk eigendom maken en ze gebruiken voor allen, ook voor u.

Gesteld voor de keuze, door het imperialistische kapitalisme onderdrukt te worden en vernietigd, of door het proletariaat te worden gered, zullen miljoenen en miljoenen der middenklassen de kant van het proletariaat kiezen. Het proletariaat kan zo op den duur, de meerderheid der bevolking op zijn zijde brengen. Dit alles kan het proletariaat echter alleen dan, wanneer het waarlijk voor het volle socialisme opkomt, dat wil zeggen, wanneer het strijdt voor de sociale revolutie, voor de verwezenlijking van het socialisme.[19]

Het proletariaat moet tot alle onderdrukten zeggen: het imperialistische kapitalisme verplettert u onder lasten, nood, honger, militarisme, moord. Wij helpen u en wij bevrijden u. Het moet tot de kleinburgers en kleine boeren, tot de lagere ambtenaren en aangestelden zeggen: het imperialistische kapitalisme onderdrukt u en vernietigt u door lasten, nood, honger, werkloosheid, militarisme, oorlog en door nieuwe moord in de toekomst. Wij daarentegen bieden u nu aan een vast bestaansminimum, en later, wanneer wij het socialisme geheel zullen hebben gevestigd, een vrij met de beste en hoogste gelijk bestaan.

Wanneer gij ons helpt het kapitaal te onteigenen, de banken, de grootbedrijven in industrie, handel, transport en landbouw te onteigenen, te socialiseren, dan verzekeren wij u onmiddellijk uw middelen van bestaan, en later, langzamerhand en in West-Europa waarschijnlijk zeer snel, een volkomen vrije, aan alle anderen gelijke positie en een leven als vrije, allen gelijkwaardige arbeiders, in de productie, de ruil, de administratie van de socialistische gemeenschap.

Wanneer gij ons helpt het kapitaal te onteigenen, dan verzekeren wij u in plaats van lasten, nood, honger, militarisme en steeds nieuwe oorlogen en moord in de toekomst, nadat wij overwonnen zullen hebben, vrijheid, welvaart, geluk, vrede, menselijkheid. In plaats van beestachtige ruwheid door de oorlog en de strijd, de hoogste menselijke ontwikkeling door samenwerking, broederlijke eendracht, en vrede.

Terwijl het imperialistische kapitalisme u lasten, nood, honger, militarisme, steeds nieuwe oorlogen, en moord geeft, schenken wij u vrijheid, welvaart, vrede, menselijkheid en geluk. Miljoenen en miljoenen in West-Europa weten wat het socialisme betekent, zij weten wat de onteigening der grootbedrijven en van het kapitaal betekent. De tientallen jaren van propaganda hebben hun werk gedaan, hun uitwerking gehad. En door de nood, de vreselijke nood van de oorlog en het imperialisme, zullen zij begrijpen dat het nu gaat om de keuze, en dat slechts ene keuze mogelijk is: kapitalisme en imperialisme, óf socialisme. Gesteld voor de keus: onderdrukking, vernietiging en ondergang door het imperialistische kapitalisme, of redding en bevrijding door het socialisme, zullen zij het socialisme kiezen.

Neen, het proletariaat is machtig genoeg, door zijn aantal, door zijn organisatie, door het aantal van zijn bondgenoten. Wanneer het proletariaat maar vastbesloten zijn program voor de revolutie opstelt en zich het socialisme stelt als enig doel.

Het grootkapitaal, het kapitaal van Duitsland enerzijds, van Engeland en Amerika anderzijds, het grootkapitaal van de monopolies, banken en trusts strijdt om de verovering van de wereld. Het proletariaat verheft zich tegen beide, en de strijd wordt er een tussen het grootkapitaal van de wereld en het proletariaat van de wereld. Tussen het zeer geschokte kapitaal van Duitsland en Engeland, gesteund door het nog zeer machtige kapitaal van de Verenigde Staten[20] eenerzijds, en het wereldproletariaat anderzijds.

De strijd gaat om de werelddictatuur. Van het kapitaal of van de arbeid. Van imperialisme of socialisme. De vreselijke nood waarin het imperialisme de wereld brengt, maakt de eenheid van het wereldproletariaat en de steun van de lagere middenklassen, van alle arbeidende klassen, mogelijk.

En zo verheft zich dan vóór ons, voor onze ogen, in naaste nabijheid, de mogelijkheid van de omwenteling, de verwezenlijking van het socialisme. Grijpbaar als een gouden berg, zichtbaar als een gelukkig land, staat het socialisme het wereldproletariaat voor ogen; het kan het bereiken en voor altijd veroveren. Het voorwerp van het verlangen, de hoop, de strijd is dáár.

Aan de éne zijde de gehele natuur. Aan de andere het proletariaat. Aan de ene zijde de Aarde, aan de andere de arbeid.

Zal de vereniging van beide plaats hebben? Zal het proletariaat de wereld veroveren? – Zal het de mensheid tot een eenheid maken? Zal de vrije bloei der mensheid bereikt worden, de vrije bloei van ieder individu door de volkomen beheersing der natuur, door de gezamenlijke arbeid van alle mensen? Zal de mensheid niet meer onder de natuurkrachten in de handen van het kapitalisme en van het imperialisme verpletterd worden? Het hangt alles van het proletariaat zelf af, of het moedig genoeg is en bewust genoeg. En of het één is.

Er is slechts één vijand, één gevaar voor het proletariaat van West-Europa en de wereld. Dat is de onenigheid.

Wanneer het internationale proletariaat het éne imperialisme verkiest boven het andere, wanneer het nationale proletariaat zich door zijn nationale heersers en zijn sociaalpatriottische, reformistische of pseudo-marxistische leiders laat omkopen en bedriegen, wanneer het zich aansluit bij het kapitalisme van een der groepen en bij haar imperialisme en staatssocialisme, wanneer een deel van het proletariaat de revolutie in de steek laat, wanneer dus een deel van het proletariaat het andere verraadt, wanneer het ene deel het andere niet te hulp komt en het ene na het andere dus door het internationale imperialisme geslagen wordt, wanneer het internationale proletariaat niet tot eenheid komt, ja, dan zal het proletariaat verslagen worden, dan zal de revolutie weer mislukken en dan zullen wij een nieuw tijdperk van kapitalisme, imperialisme en militarisme beleven en moeten verdragen.

Maar een nationaal en internationaal door en in de revolutie verenigd proletariaat kan nu het imperialisme ten val brengen en de nieuwe socialistische maatschappij oprichten.

De revolutionairen moeten dus alles doen, opdat deze eenheid tot stand komt. Opdat nu deze eenheid, deze nieuwe Internationale, tot stand komen, die alleen de revolutie uitvoeren en het socialisme vestigen en opbouwen kan, zullen wij de grondlijnen, de beginselen van een algemeen program pogen te schetsen, waarmee het internationale proletariaat de revolutie in West-Europa, Noord-Amerika en de wereld zou moeten maken.

Internationaal revolutionair program

Staatsmacht in de handen van het proletariaat;
De wetgeving door het proletariaat;
Verzekering van een bestaansminimum aan alle arbeiders en hen die met arbeiders gelijk te stellen zijn;
Beheer over en regeling van de gehele productie, van handel, het transport, door het proletariaat;
Beheer over en regeling van de distributie van producten door het proletariaat;
Arbeidsplicht voor allen;
Annulering van de staatsschulden;
Confiscatie van de oorlogswinsten;
Belasting uitsluitend op kapitaal en inkomen, de eerste stijgend tot onteigening van het vermogen;
Onteigening van de banken;
Onteigening van alle grote bedrijven;
Onteigening van de bodem;
Rechtspraak door het proletariaat;
Afschaffing van alle tollen en tarieven;
Afschaffing van het militaire stelsel, bewapening van het proletariaat.[21]

Verklaring van dit program

Het eerste artikel van dit program geeft het proletariaat het middel om de oude kapitalistische staat d.w.z. zijn machtsmiddelen, zijn bureaucratie, politie, rechtbanken en leger op te heffen en te vervangen door proletarische.

Het tweede artikel geeft het de macht de nieuwe maatschappij, de sociale republiek, te stichten en op te bouwen. Deze middelen en deze macht moeten alleen aan het proletariaat gegeven worden, omdat dit de enige klasse is die het socialisme verwezenlijken kan. Natuurlijk zou het proletariaat aan andere elementen van de bevolking, die zich aan het proletariaat trouw getoond hebben, deze rechten kunnen geven.

Het derde artikel is het artikel waarop de revolutie berusten moet. De arbeiders, het proletariaat als geheel, dat door de kapitalistische klasse wordt prijsgegeven aan de honger, de werkloosheid, de ellende en de armoede, krijgt door dit punt de zekerheid dat de revolutie hem de grondslag van zijn bestaan verzekert, bv. door verdeling der levensmiddelen, woningen enz.

Deze grondslag moet echter ook de kleinburgers en boeren, de verminkten, de weduwen en wezen, de van hun zonen of kostwinners beroofden en allen die door de oorlog geen voldoende bestaan meer hebben, gewaarborgd zijn.

Zoals wij reeds zeiden: de ogenblikkelijke, afdoende hulp voor het ogenblik, de volkomen bevrijding voor de toekomst, moet aan alle onderdrukten beloofd worden.

Op deze wijze is dit artikel van het program de voorwaarde voor de overwinning van de revolutie. Want de arbeiders, de door de oorlog getroffen kleinburgers en boeren, kunnen, wanneer zij tezamen optreden, het kapitalisme ten val brengen, het socialisme verwezenlijken. Zij hebben, wanneer zij hun belangen inzien en zich verenigen, de meerderheid.

Het vierde en vijfde punt: regeling van de gehele productie, van de handel, het transport en van de distributie door het proletariaat, zijn de enige middelen waardoor, in verbinding met het zesde punt: arbeidsplicht voor allen, een socialistische maatschappij uit de puinhopen van de oude kan worden opgebouwd. Terwijl de kapitalistische staat het staatssocialisme wil invoeren, waarborgen zij het werkelijke socialisme. Zij moeten dus onmiddellijk volgen op de verzekering van het bestaan aan alle arbeiders, en vóór alle andere komen.

De vier volgende artikelen: annulering van alle staatsschulden, confiscatie van de oorlogswinsten, belastingen uitsluitend op kapitaal en inkomen, de eerste tot vermogensonteigening toe, onteigening van alle banken, moeten de middelen leveren om ten eerste artikel 3 uit te voeren en ten tweede om de nieuwe maatschappij te vestigen en op te bouwen. Het spreekt vanzelf dat bij de belastingen op inkomen een minimum gesteld moet worden, waaronder geen belastingen geheven worden.

Het elfde punt: onteigening der grootbedrijven omvat de grootbedrijven van de industrie, de mijnen, de handel, transport en vormt, in verband met de onteigening van de banken, de grondslag voor het socialisme. Het is in tegenspraak met het vierde en vijfde artikel. Want hier is sprake van de regeling, het beheer, de controle van de gehele productie en distributie, d.w.z. van de controle der productie van alle bedrijven, ook de kleine. Het onteigenen van de kleine bedrijven kan, door hun groot aantal, evenwel nog niet terstond geschieden. Wat de landbouw aangaat, moet de onteigening van de bodem, het verklaren van de bodem tot gemeenschappelijk bezit, in beginsel gesteld worden. In de werkelijkheid is zij echter nog niet uitvoerbaar. Slechts het grootlandbouwbedrijf moet reeds nu onteigend worden en geëxploiteerd door de gemeenschap zelf, of door coöperatief voor de gemeenschap werkende landarbeiders en kleine boeren.

Maar het midden- en kleinbedrijf zou over het algemeen zeker nog in geen land onteigend kunnen worden, evenmin men deze in handel en bedrijf terstond onteigenen kan. Daartoe zijn deze bedrijven te talrijk en ontbreken de landbouwmachines voor het grootbedrijf nog te zeer. Daar, in het klein- en middenbedrijf, zouden de coöperatie, de intensieve cultuur, het machinale bedrijf, voorlopig bevorderd moeten worden, en eerst nadat alle voorwaarden voorhanden waren, zou men tot de onteigening kunnen overgaan.

De grens tussen groot- en kleinbedrijf zou, in verschillende landen, provincies en bedrijven, verschillend zijn. Men zou in het ene land, provincie of bedrijf, een geheel andere maatstaf van onteigening nemen dan in het andere. De rijke grondbezitter en de rijke boer zouden toch door belastingen, de gemiddelde boer bovendien nog door de onteigening van de hypotheekbanken, voldoende kunnen getroffen worden. De pacht zou niet meer aan de rijke grondeigenaar, maar aan de socialistische staat betaald worden. En daar de gehele handel gecentraliseerd en centraal geregeld zou zijn, had de gemeenschap de producten van de bodem toch in ieder geval in de hand.

Tot de kleine boeren en landarbeiders moet het proletariaat zeggen: wij geven u zoveel mogelijk nu reeds de grote bedrijven en de grote bezittingen, tot een communistisch coöperatief grootbedrijf. En wij zullen zo snel mogelijk, zodra de productiekrachten, machines, enz. het ons veroorloven, d.w.z. langzamerhand, het gehele grondbezit en het gehele landbouwbedrijf coöperatief-communistisch omvormen, waarin gij dan allen uw aan alle anderen evenwaardige plaats bekomt. Hebt geduld en helpt ons door uw politieke en economische arbeid deze taak, deze maatschappelijke verandering tenuitvoerbrengen.

Tot de gemiddelde boeren moet het proletariaat zeggen: wij garanderen u de toevoer van machines, mest, voeder, zo snel als het na de oorlog slechts mogelijk is. Wij garanderen u uw afzet. Wij zullen uw coöperaties en bedrijven op iedere wijze en uit alle macht bevorderen. Wij laten u uw bedrijven en bezittingen zo lang, tot wij in staat zullen zijn, geleidelijk, met uw hulp, het grondbezit communistisch, alle bedrijven tot grootbedrijven en ook communistisch te maken. Dan zult gij als coöperatief arbeidende boeren in grote, op maatschappelijke grondslag communistisch arbeidende bedrijven de gemeenschap dienen en niet langer het privaatkapitaal.

Wij zullen deze verandering geleidelijk, al naar de aard der krachten, der machines etc., waarover wij beschikken, zo snel mogelijk, in overleg met u, ten uitvoer brengen.

Deze maatregel doet de kleine boeren en landarbeiders geen beloften, die toch niet nagekomen kunnen worden, en die, niet uitgevoerd, deze elementen weer tot de contrarevolutie zouden brengen.

Op deze wijze, door deze maatregel, in verbinding met de maatregel van het derde artikel van dit program, zal men de grote massa van de kleine boeren tot vrienden van de revolutie, de grote massa der gemiddelde boeren ten minste niet tot haar directe vijanden maken. Deze regeling van de agrarische kwestie, die door de ontwikkeling van de productiekrachten en verhoudingen voorgeschreven wordt, is de énig mogelijke.

Het dertiende artikel: rechtspraak door het proletariaat, geeft de revolutionaire klasse alléén de macht de sociale republiek, de nieuwe maatschappij voor aanvallen te behoeden.

Het voorlaatste artikel: afschaffing van alle tollen en tarieven, beoogt het volkomen vrije verkeer tussen de volken, de opheffing van een grote oorzaak van vijandschap tussen hen en de internationale regeling der productie en distributie.

De laatste eis: afschaffing van het militaire stelsel, bewapening van het proletariaat, is de kroon op het program. Zijn eerste deel heft het kapitalistische militarisme, de kapitalistische oorlog, het imperialisme op en terzelfder tijd het sterkste middel, dat het kapitalisme had om de proletarische klasse in slavernij te houden. Zijn tweede deel geeft de proletariërs de middelen in handen om de revolutie van binnen en tegen alle machten die haar van buiten zouden willen vernietigen, te beschermen.

Hiermee is dit program voldoende toegelicht.

Het is absoluut noodzakelijk, dat de revolutionaire sociaaldemocraten zich zo snel mogelijk, zo mogelijk terstond, een internationaal program scheppen. Wanneer de revolutie niet gelijktijdig en éénsgezind wordt gemaakt, wanneer zij in een reeks van ongeordende opstanden verloopt, dan zal zij mislukken en in bloed verstikt worden.

Het voorbeeld van de Russische maximalisten toont aan, wat een duidelijk, vóór de revolutie vastgesteld program vermag. Het toont echter ook wat er gebeurt als de buitenlandse revolutionairen niet gelijktijdig en met hetzelfde program opstaan.

Het program moet zijn alleen-revolutionair. Dat wil zeggen, het moet alleen eisen, voorwaarden inhouden, die de revolutie mogelijk maken. Het moet dus weglaten alle eisen van enkel hervormende aard, als de achturendag, de arbeidswetgeving, etc. Het moet dus ook weglaten al die mooie dingen die eerst na de overwinning uitgevoerd kunnen worden, als gelijk onderwijs aan allen, verbinding van productieve arbeid met onderwijs, regeling van het woningvraagstuk, enz., kortom, bijzonderheden van de wetgeving.

Want het program moet zo eenvoudig mogelijk zijn, opdat alle arbeiders het kunnen begrijpen, als uitsluitend de revolutie ten doel hebbend, opdat het de arbeiders van alle landen verenigt voor de revolutie.

Het program moet verder van die aard zijn, dat alle socialisten zich erop verenigen kunnen. Ook daarom moeten bijzonderheden over wetgeving weggelaten worden, die al naar de ontwikkeling van de verschillende landen verschillend kunnen zijn. Ten slotte is het noodzakelijk dat het alleen de werkelijk revolutionairen verenigt, en alle niet werkelijk revolutionairen door zijn inhoud alleen reeds uitsluit. Aan al deze eisen beantwoordt dit program.

Tenslotte hebben wij nog een opmerking te maken, die van het allerhoogste belang is voor het proletariaat. Het proletariaat moet bedenken dat na de oorlog de staking, zelfs de algemene staking, niet alles bereiken kan, omdat er door het ontbreken van kapitaal, grondstoffen en machines, slechts weinig vraag naar arbeid zal zijn. Wanneer het proletariaat echter ontwapend is, zal de heersende klasse het zo ontzettend knevelen, de nood, de honger, de werkloosheid, zullen het zozeer doen lijden, dat het zal moeten overgaan tot opstanden. Dan zal er een vreselijk bloedbad onder de proletariërs worden aangericht, want de heersende klassen zullen troepen onder de wapens houden uit de contrarevolutionaire klassen. Dan zal het proletariaat waarschijnlijk neergeslagen worden.

Wanneer daarentegen het proletariaat zijn eisen vóór de demobilisatie stelt, de eisen van dit, of van een ander dergelijk program, dan zal de heersende klasse voor de overmacht van het proletariaat en de met hen verbonden elementen wijken en zal zonder bloedvergieten aan de eisen worden toegegeven. Ook daarom moet het revolutionaire proletariaat zo snel mogelijk, d.w.z. onmiddellijk, een program vaststellen.

Wij menen dat een dergelijk revolutionair program van nu af aan het strijdprogram van alle partijen worden moet. Dat het, maar dan natuurlijk zeer uitgebreid, het Erfurter program vervangen moet. Wij geven dit program en zijn toelichting natuurlijk slechts als voorstellen. Het is de zaak van de nieuwe Internationale het program vast te stellen en onmiddellijk te publiceren. Daartoe roepen wij de revolutionairen van alle landen, de nieuwe Internationale op.

Zo staat dan, behalve de noodzakelijkheid, ook de mogelijkheid van de West-Europese en daarmee van de wereldrevolutie vast. Een machtig proletariaat, machtig door zijn aantal en zijn organisatie, is aanwezig en zijn hulptroepen zijn aanwezig. En er is een maatschappij, rijp voor het socialisme, die reeds tot het staatsocialisme overging.

En de weg naar die maatschappij, het program van actie, is duidelijk voor het proletariaat. De vereniging van beide, de beheersing van de maatschappij door het proletariaat, is mogelijk. Het socialisme schittert in de naaste toekomst. De vraag is: zal het proletariaat de lichamelijke en de geestelijke kracht hebben om het grootkapitaal van alle staten, het wereldimperialisme te overwinnen.

Opdat nu het West-Europese proletariaat door het voorbeeld dat het Russische proletariaat het reeds heeft gegeven, zijn weg ziet, zullen wij nu de Russische Revolutie behandelen.

Het voorbeeld der Russische Revolutie

Als een lichtend en klaar voorbeeld rijst de Russische Revolutie voor de Europese en Amerikaanse arbeiders op, die nu de wereldrevolutie zullen maken. Een voorbeeld hun door de ontwikkeling van het imperialisme gegeven, om hen van tevoren te leren hoe zij te handelen hebben, hoe zij tot de eenheid en de overwinning komen kunnen. Daarom zullen wij hier de Russische Revolutie behandelen, opdat het wereldproletariaat ziet in hoevere het met de Russische Revolutie mee kan gaan, in hoevere het er van afwijken moet.[22]

Het Russische industriële proletariaat is, in vergelijking met de bevolking van het reusachtige rijk, zeer klein. De overgrote massa van de Russische bevolking bestaat uit boeren en onder hen een zeer groot aantal zeer arme boeren. De arme boeren zijn de meerderheid van de boerenklasse. Toen nu het tsarisme, steunend op het grootgrondbezit, dat in Rusland machtig is, en het grootindustriële kapitalisme, dat in Rusland, in vergelijking met het reusachtige rijk, zwak was, de lasten van de geweldige wereldoorlog niet kon dragen, de industrie en het transport faalden en de honger uitbrak, werd het tsarisme omvergeworpen door de grootbourgeoisie, het kleinburgerdom, de middenstand der boeren, de arme boeren en het proletariaat.

Deze klassen beproefden toen samen Rusland als burgerlijke republiek verder te doen bestaan, de oorlog verder te doen voeren. De partij van de boeren, de sociaal-revolutionairen, en de reformisten, de sociaalpatriotten, (de mensjewieken) deden daar aan mee. De kleine partij van waarlijk revolutionaire arbeiders (de bolsjewieken) verzette zich ertegen.

Aan hun hoofd stond de man die altijd, zijn leven lang, de revolutie, de sociale revolutie van het proletariaat, de revolutie voor het socialisme gesteld heeft boven het voordeel van het ogenblik en die zich daardoor boven alle politici van het proletariaat in alle werelddelen sinds Marx verheft: Lenin. Is het Russische proletariaat de voorhoede van het wereldproletariaat, Lenin is de voorvechter van deze voorhoede. Latere geslachten, die al zijn woorden en daden kennen, die hem van uit de verte geheel vergelijken kunnen met de andere personen van zijn tijd, zullen hem geheel kunnen beoordelen. Maar ik meen dat hij zich boven alle andere leiders van het proletariaat verheft, en dat hij alleen met Marx gelijk te stellen is. De kracht van zijn geest en van zijn ziel evenaren die van Marx. Overtreft Marx hem in theoretische kennis, in dialectische scherpte, hij overtreft Marx door zijn daden. Zijn tactiek, voor, tijdens en na de revolutie verheft zich ver boven de gehele politiek van het proletariaat tot nu toe. En evenals Marx hebben wij hem lief. Evenals bij Marx boezemen zijn geest, zijn ziel, onmiddellijk liefde in. De eenvoud, de oprechtheid, de moed, de waarheid van zijn wezen zijn daarvan de oorzaak. Hij is de Leider van de Russische Revolutie. Hij moet worden de leider van de wereldrevolutie.

De bolsjewieken zeiden tot het Russische proletariaat, dat zij niet met de Russische bourgeoisie, de grondbezitters en de welgestelde boeren de burgerlijke revolutie moesten maken, maar met de arme boeren, de proletarische. Zij stelden een program voor de sociale revolutie op, waarvan de hoofdpunten waren: de macht aan de arbeiders, de grond aan de arme boeren, en vrede.

Toen nu de kapitalisten, de rijke boeren, en de reformisten, evenzeer als het tsarisme, Rusland door de oorlog naar de ondergang voerden, sloten de arme boeren en het gehele proletariaat zich bij de bolsjewieken aan, wierpen de regering omver en maakten zich meester van de macht.

En deze macht gebruikten zij om het socialisme te stichten. Evenals zij moeten de West-Europese en Amerikaanse arbeiders doen. Zij moeten of terstond de gehele kapitalistische regering, zij het monarchie of democratie, omverwerpen, of eerst de burgerlijke en dan de uit burgerlijke en reformistische sociaalpatriottische elementen bestaande regering.

De Russische revolutionairen, de arbeiders en de kleine boeren veroverden de politieke macht. En zij namen de politieke macht alleen voor zich. Zij gaven het stemrecht en het recht gekozen te worden alleen aan het proletariaat.

Zij verdeelden rusland in districten, waar uit de raden van de arbeiders (sovjets), en van de aan hen gelijk gestelde districtsarbeidersraden gekozen worden, uit de districtsarbeidersraden de centrale raad voor het gehele rijk, en uit het congres der raden het uitvoerend comité.

Alle leden van de gemeente-, districts- en centrale raden en alle leiders van de departementen, evenals alle beambten en ambtenaren, worden voor korte tijd gekozen en zijn voortdurend verantwoording schuldig.[23] En al deze plaatsen, evenals in het algemeen alle ambten en bedieningen, worden laag betaald. En alle raden houden dikwijls hun vergaderingen.

Dit lenig en bewegelijk lichaam van de arbeidersraden is de eerste socialistische regering. Van die raad gaat het licht van de nieuwe wereld uit. De arbeidersklasse van de wereld heeft in deze organisatie van arbeidersraden haar organisatie, haar centralisatie, haar vorm en haar wezen gevonden. Voor de revolutie en voor de socialistische maatschappij.

Wat Marx zei, dat de arbeidersklasse de regeringsmachine van de kapitalistische staat niet eenvoudig overnemen kan, maar haar eigen vormen vinden moet, is nu in de daad omgezet. De organisatie en de centralisatie, de vorm en het wezen van de proletarische revolutie, de grondslag van de socialistische maatschappij bestaan.

De Russische Revolutie, de Russische maximalisten, hebben door deze inrichting het voorbeeld aan de arbeiders van de wereld gegeven.

Met dit voorbeeld voor ogen kan het wereldproletariaat de wereldrevolutie maken.

Het proletariaat van de wereld moet overal als middel tot de revolutie en als nieuwe vorm van zijn maatschappij, vóór, tijdens en na de revolutie arbeidersraden oprichten, arbeidersraden van de gemeenten, van de provincies of districten, van de rijken of naties en deze moeten alleen de macht hebben. Arbeidersraden van de naties, van de volken, in de plaats van kapitalistische regeringen. Dat is de vorm van de revolutie en van de nieuwe maatschappij die de arbeiders overal moeten vormen.

De Russische revolutionairen gaven de macht alleen aan de arbeiders en aan de met de arbeiders gelijkgestelde arme boeren. Zij onteigenden de bodem en gaven hem aan de arme boeren. Zij maakten vrede.

Terwijl het kapitalisme de mensheid vermoordde en de aarde vernietigde, maakte het proletariaat, het socialisme, Vrede. Zij onteigenden de grote bedrijven, zij onteigenden de banken, de grote transportmiddelen. Zij annuleerden de staatsschulden. Zij onteigenden de vermogens. Zij voerden de algemene arbeidsplicht in.

Voor het eerst in de wereld, sinds het moderne kapitalisme bestaat, werden de arbeiders, de voortbrengers van het kapitaal zijn eigenaren. De arbeidersklasse kwam in het bezit van haar eigen producten: de productiemiddelen. Het gehele kapitaal kwam in handen van hen die het maakten, van de enige rechtmatige eigenaars.

De Russische revolutionairen voerden in de eenheidsschool, hetzelfde gratis onderricht voor allen. Zij stelden alle hogere onderwijsinstellingen voor allen open.

Zij voerden de controle der arbeiders over de fabrieken en werkplaatsen in. Zij brachten alle bedrijven onder de controle der gemeenschap. Zij begonnen de grote bedrijven zelf te exploiteren, als gemeenschappelijke bedrijven. Zij begonnen de grote landbouwbedrijven door communistisch arbeidende coöperaties van arme boeren te doen exploiteren. Zij begonnen de ruil, het transport en de productie stelselmatig, volgens een vast plan gecentraliseerd te regelen. Zij voerden het gemeenschappelijk bezit en de gemeenschappelijke productie in. Zij begonnen het gehele maatschappelijk productieproces tot een groot planmatig geheel te maken. Eveneens de distributie.

In geheel Rusland groeiden en groeien nu de communistische bedrijven op. Het gehele bankwezen is in bezit van de Sovjets. Een reeks van industriële en transport- en handelsgrootbedrijven is in bezit van en wordt geleid door de socialistische gemeenschap. Een reeks van landbouwbedrijven werkt door de arbeid van socialistische en communistische arme boeren, die deze grond werd toegewezen, voor de socialistische gemeenschap.

Een begin is gemaakt met de socialistische ruil, de socialistische handel. Kortom: de socialistische maatschappij is gesticht.

En zouden, wat de Russische arbeiders konden en kunnen, de Engelse en de Duitse arbeiders niet kunnen? Zij zullen het nog veel beter kunnen! Zij kunnen hun banken, hun productie- en transportmiddelen nog veel beter onteigenen. Zij kunnen nog veel beter het socialisme, de socialistische gemeenschap stichten. En met hen het gehele Europese en Noord-Amerikaanse, het wereldproletariaat. Want de grootbedrijven zijn bij hen veel machtiger en talrijker. En zij hebben de organisaties om dadelijk de banken, de fabrieken, de transportmiddelen in hun handen te nemen. Zij hebben de macht, de geoefendheid. Zij hebben de intellectuele krachten en zij zullen de intellectuelen van de bourgeoisie dwingen. Zij hebben een net van verenigingen, in alle bedrijfstakken, over het gehele land.

De arbeiders, de vakverenigingen der arbeiders in Rusland verheugen zich in het begin van het socialisme, de socialistische arbeid, niet voor privaatkapitalisten en meesters, maar voor de gemeenschap en gelijken.

De intellectuelen, die in de aanvang, met de grote bezitters van de fabrieken, de socialistische arbeid saboteerden, zich in grote getalen aangesloten of onderworpen. Socialistische arbeid, de socialistische arbeidsverhoudingen ontwikkelen zich. Met moeite natuurlijk, maar zij ontwikkelen zich. En met en door hen ontstaat de socialistische geest, de socialistische ziel. Het communistische karakter. Met de socialistische arbeid ontstaat het communistisch gevoel, de communistische vreugde, het communistisch verlangen, het communistisch geluk, het communistische hart. En het lijdt geen twijfel, of binnenkort zullen de hoogste geestuitingen, het hoogste nieuwe weten en de hoogste nieuwe kunst uit het begin van het communisme, uit de dageraad, uit de knop te voorschijn komen breken.

Want niemand ooit gedacht had dat nu uitbreken, geboren worden zou: de socialistische maatschappij, zij staat, uit het bloed van de Russische arbeiders geboren, in knop voor ons. Door de worsteling van de Russische arbeiders en arme boeren ontstaat voor het proletariaat en het arbeidende volk, de werelddageraad.

De bolsjewieken verheffen voor het wereldproletariaat het grote allen beschijnende, de ganse natuur en maatschappij verlichtende licht. Zij gaan het wereldproletariaat voor en wijzen het, in hun eigen vormen en daden, de vormen die het moet aannemen, en de daden die het moet doen.

Wat niemand ooit gedacht had, gebeurt. In de oneindige rijkheid van de natuur en maatschappij lag iets anders verscholen dan allen dachten. Niet Engeland, niet Duitsland was het, dat het begin van het socialisme bracht, maar Rusland. Door een ongeëvenaard gunstige samenloop van omstandigheden, verbinding van verhoudingen, was het Rusland waar het communisme het eerst ontstond, en waar het nu bestaat.

En het socialisme, de communistische maatschappij, zou zich reeds tot volkomenheid ontplooien in Rusland, zij zou langzaam door de kracht der arbeiders in hun handen groeien als niet... de wording van het socialisme een internationale moest zijn.

De bolsjewieken wisten dat en zij hebben bij het sluiten van de vrede met Duitsland al het mogelijke gedaan om ook het andere, internationale proletariaat, het proletariaat van alle andere naties in beweging, tot revolutie te brengen. Zij wisten wel dat anders hun eigen revolutie groot gevaar liep.

Maar de revolutie van Europa en Noord-Amerika kwam nog niet. Door historische en economische oorzaken, door de politieke en economische toestand van die werelddelen, zo verschillend van die van Rusland, liet de revolutie voorlopig nog op zich wachten. Maar dat belette de bolsjewieken niet hun boven alles verheven taak voort te zetten. Zij begrepen dat in de eerste plaats de Russische Revolutie gered moest worden, als lichtend gesternte voor het wereldproletariaat. Zij begrepen dat er in de toestand van algemene verslagenheid, corruptie en vernietiging van het wereldproletariaat door de wereldoorlog, er maar één ding nodig was voor het proletariaat van de wereld: het geven van een voorbeeld, dat toonde dat juist uit de algemene verslagenheid, uit de wereldoorlog, het socialisme geboren wordt.

Ondanks alles, wat zich tegen hen verzette, moést één behouden blijven: het begin van de socialistische maatschappij, de socialistische maatschappij zelf. De arbeiders van de gehele wereld moesten zien, dat juist de grootste, de laatste strijd van het kapitalisme de strijd van het in twee groepen verdeelde kapitalisme om het bezit van de aarde, dat juist uit deze strijd, die in schijn het proletariaat en het socialisme vernietigde, dat juist uit deze strijd het socialisme te voorschijn treedt.

En toen dus Duitsland, wat de bolsjewieken verwachtten, in schijn de vrede met hen sloot, maar in waarheid om hen te vernietigen, hun de Oekraïne ontrukte, hun graanschuur, waar de Sovjets, evenals in geheel Rusland, gemakkelijk meester waren, en hun Polen en Litouwen, Lijfland, Estland, Finland ontstal, en de Kaukasus, en zich gereed maakte nog meerdere stukken uit hun lichaam te scheuren, toen lieten zij dit stil begaan, en trokken zich terug in het hun overblijvende gedeelte, en stichtten daar de socialistische maatschappij en deden alles wat zij konden, hoewel het hun door gemis aan graan vooral (uit de Oekraïne en Siberië) zeer moeilijk werd om de socialistische maatschappij te doen groeien en te ontwikkelen, ten minste te bewaren en in stand te houden.

Want zij wisten, dat zij alleen op deze wijze met het internationale proletariaat, met het Duitse en het Engels-Amerikaanse, één bleven. En zij wisten, dat zij alleen op deze wijze de vijanden bleven van het gehele internationale imperialisme, van het Engels-Amerikaanse en van het Duitse. Zij trokken zich terug en offerden een deel van hun land op om zich aan geen van beide imperialismen te onderwerpen. Zij trokken zich terug en offerden een deel van hun land op om met alle arbeiders van de wereld één te blijven. Zij gaven het eerste voorbeeld van de internationale eenheid. Dit is de eerste internationale eenheid van het wereldproletariaat.[24]

Een groter, verhevener, de mensheid in haar hoogste wezen, in haar hoogste ontwikkeling, waardiger schouwspel – groot om zijn ontzaglijke omvang en zijn invloed op de gehele wereld, verheven om zijn zedelijke betekenis voor de arbeiders en de gehele mensheid – bestaat er in de geschiedenis van de wereld niet. Het socialisme wordt voorafgegaan, wordt aangekondigd door een heraut, het socialisme waardig.[25]

Er bestaat geen reden waarom de Russische Revolutie, het stichten van de socialistische maatschappij in Rusland, niet volkomen zou zijn geslaagd, als niet het buitenland tussen beide was gekomen. Wel is deze wording van het socialisme, uit een grotendeels agrarisch land, in strijd met de orthodoxe wetenschap, die leert dat alleen uit een kapitalistisch, industrieel hoog ontwikkelde maatschappij het socialisme kan voortkomen. Maar de ontwikkeling in natuur en maatschappij is altijd rijker dan de wetenschap omvat. Zij brengt altijd nieuwe dingen voort. In Rusland bestonden klassen en klassenverhoudingen die een uitzondering zijn. Een reeds tamelijk talrijk, zeer revolutionair proletariaat, en een zeer groot aantal zeer arme, zo goed als niets bezittende boeren (beide klassen sterker dan alle andere), een bedorven klasse van grootgrondbezitters en bureaucraten, een zwakke klasse van kapitalisten.

Waarom zouden de twee eerste klassen te samen niet een socialistische maatschappij kunnen stichten? Waarom zouden zij niet langzamerhand alle bank-, industriële, handels- en transportbedrijven socialistisch kunnen regelen? Waarom niet alle landbouwbedrijven langzamerhand tot coöperatief werkende grootbedrijven verenigen? Waarom niet de gehele warenruil en het loon en de productie en de bezitsverhoudingen en het onderwijs socialistisch maken? Waarom niet langzamerhand de gehele maatschappij socialistisch inrichten? Zij hadden de macht, niemand in Rusland kon tegen hen op. En zij allen en zij alleen waren gewapend.

Er was alleen nodig geduld bij hen zelf. Maar dat zouden zij wel hebben, want dit gaf hun vooruitgang en welvaart. Zeker, zij zouden geweldige moeilijkheden en ook geweldigen tegenstand te overwinnen hebben. Van de zijde der bezittende klassen, de rijkere en rijke boeren, de adel, de kapitalisten, van een deel van de middenstand. Van de arme boeren zelf, die nog lange tijd individualistisch gezind zouden blijven. Maar onoverkomelijk waren deze moeilijkheden niet. Er was slechts geduld nodig en tijd.

De poging moest in ieder geval gedaan worden. Maar opdat er tijd zou zijn, was het noodzakelijk dat geen buitenlandse machten hen aanvielen, hun het land, het brood en het koren ontroofden en zo de contrarevolutie bij hen versterkten.

En dit was onmogelijk. Het was en is en blijft onmogelijk, arbeiders, arbeiders der wereld, dat, wanneer in een land het socialisme ontstaat, dit niet door andere landen, door alle andere landen aangevallen wordt. Het was en is en blijft onmogelijk, arbeiders, dat het socialisme slechts in één land ontstaat. Het moet ontstaan in meerdere, in vele, in alle, ten minste in de doorslaggevende landen te gelijkertijd. De arbeiders moeten zich internationaal verenigen om het te samen te gelijkertijd te stichten. Dit leert ons de Russische Revolutie. Dit is de eerste les, die het Russische voorbeeld ons geeft.

En nu ontwikkelde zich dit geweldige schouwspel: de Duitsers scheuren stukken uit Ruslands lichaam. Door het wegscheuren van de Oekraïne ontstaat nood en gebrek. De prijzen stijgen. De speculatie met de korenvoorraden neemt reusachtige afmetingen aan. Een deel van de boeren, ontevreden met de door de gemeenschap betaalde prijzen, scheidt zich af van de arbeiders.

Door de nood hokken de sociale hervormingen, in het bijzonder de verdeling van de grond en de overgang van de landbouw in communistisch bedrijf. Een deel van de boeren, de sociaal-revolutionairen, scheidt zich van de bolsjewieken af en tracht Rusland weer in de oorlog met Duitsland te brengen en zo de revolutie, het voorbeeld voor de wereld, te doen mislukken. Engeland, Frankrijk, Japan en de Verenigde Staten dringen Rusland binnen, trachten andere stukken aan Rusland te ontnemen (Siberië en de noordelijke kust), en de contrarevolutie in Rusland te doen zegevieren. Aan alle kanten steekt de contrarevolutie het hoofd op. Zij, die alleen met vreemde hulp overwinnen kan.

Door alle helse machten van de wereld besprongen, door alle machten der oude wereld in binnen- en buitenland, houdt de kern der socialistische gemeenschap der mensheid stand en tracht te groeien en zich te ontwikkelen, tracht ten minste te leven, voor het wereldproletariaat het lichtende voorbeeld te blijven, en wacht slechts op de Europese revolutie. Maar zoals gezegd, de wereldrevolutie laat nog op zich wachten, en de Russische Revolutie is in barre nood. De Europese, de wereldrevolutie komt, maar zij komt later, door de andere verhoudingen en krachten dan in Rusland.

Wij willen nu ten slotte nog op het verschil in deze verhoudingen en voorwaarden van de West-Europese en van de wereldrevolutie met de Russische wijzen, opdat het West-Europese proletariaat inziet, waardoor de wereldrevolutie eerst later dan de Russische komen kan en waarin zij van de Russische afwijkt.

Het eerste grote onderscheid tussen de Russische Revolutie en de West-Europese, is dit. De Russische revolutionairen konden de revolutie alleen maken met de hulp van de arme boeren. Deze waren revolutionair. Zonder de hulp van de boeren zouden de arbeiders haar niet hebben kunnen maken. Ook niet met de grootste moed. En bovendien is er in Rusland een zeer grote hoeveelheid grootgrondeigendom, van de Staat, van het vorstenhuis, van de adel, de grootgrondbezitters en de kloosters. De Russische arme boeren wilden die grond, de revolutionaire arbeiders wilden hun die geven, de arme boeren sloten zich dus bij de arbeiders aan.

Hier ligt het grote onderscheid tussen West-Europa Rusland. In West-Europa, en juist in de voornaamste, de bij de revolutie de doorslag gevende landen, Engeland Duitsland, bestaan die massa’s arme bezitloze boeren niet in die mate, en er zijn in West-Europa, enige landen en streken uitgezonderd, ook niet die grote hoeveelheden grond in handen van grootgrondeigenaars. Integendeel, in vele streken van West-Europa, bv. in Duitsland, Frankrijk, Scandinavië, Holland, België, is het midden- en kleinbedrijf overheersend.

Hier moeten dus de arbeiders de revolutie maken zonder de boeren of althans met een, in verhouding tot Rusland, een klein aantal van hen. Daar had het proletariaat een machtige revolutionaire steun, hier staat het alleen, of zo goed als alleen. Hier moet het alleen op zich zelf vertrouwen. Dit is de eerste oorzaak, waarom in West-Europa de revolutie eerst later komt.

Het tweede onderscheid is: in Rusland was de regering, de bureaucratie, verrot, in West-Europa, en juist vooral in Engeland en Duitsland, is zij zeer sterk. In Rusland was de kapitalistische klasse zwak, in West-Europa, en vooral Engeland en Duitsland, is zij zeer sterk. In Rusland was de organisatie van het kapitalisme zwak, in West-Europa en vooral in Engeland en Duitsland, is zij sterk.

De proletarische klasse stond dus in Rusland tegenover betrekkelijk zwakke tegenstanders, in West-Europa staat zij tegenover zeer sterke. De proletarische klasse stond in Rusland met een talrijke hulpmacht, de arme boeren, tegenover een zwak kapitalisme, in West-Europa staat zij tegenover een zeer sterk kapitalisme, alleen. De strijd is dus veel zwaarder in West-Europa, dan in Rusland.

De arbeidersklasse in West-Europa is naar verhouding tot de overige bevolking veel talrijker dan in Rusland, maar niet zo talrijk als de arbeiders met de arme boeren in Rusland te samen.

In West-Europa vindt de arbeidende klasse een sterkere grondslag om het socialisme op te bouwen dan in Rusland. Want ten eerste waren het bankwezen, de voornaamste takken van grootindustrie, transport en handel reeds vóór de oorlog (vooral in Engeland en Duitsland) rijp voor een socialistische maatschappij, ten tweede heeft het imperialisme in de oorlog de productie en distributie in West-Europa en Noord-Amerika geheel georganiseerd en gecentraliseerd. En deze organisatie is technisch zeer sterk en kan zo door het proletariaat als grondslag voor een socialistische inrichting van de maatschappij worden overgenomen. Deze organisatie was er in Rusland of in het geheel niet, óf gebrekkig.

De Russische maatschappij was voor de oorlog niet rijp voor het socialisme en haar organisatie is tijdens de oorlog verzwakt, de West-Europese maatschappij was voor de oorlog reeds rijp voor het socialisme en haar organisatie, haar concentratie is tijdens de oorlog versterkt.

De Russische arbeiders stonden dus voor de taak een socialistische maatschappij op te bouwen, met een klein proletariaat, maar geholpen door een groot aantal boeren, met zeer zwakke materiële economische middelen, de West-Europese arbeiders staan voor die taak met een groot sterk georganiseerd proletariaat, maar alleen, met zeer sterke economische middelen.

De Russische arbeiders stonden in klein aantal, maar geholpen, met zwakke middelen tegenover zwakke tegenstanders.

De West-Europese arbeiders staan in groot aantal, maar als revolutionaire klasse alleen, met sterke middelen, tegenover zeer sterke tegenstanders.

De organisaties van de West-Europese arbeiders zijn door de oorlog, gedurende de oorlog, uit elkaar geslagen en door de verwijdering van elkaar verzwakt. De organisaties van het kapitaal, in het bijzonder die der regeringen zijn geweldig versterkt.

Door deze oorzaken komt de revolutie hier later. En door deze oorzaken is de strijd in West-Europa zwaarder dan in Rusland. Door deze oorzaken is de revolutie in West-Europa ook geheel anders dan in Rusland.

Het proletariaat in West-Europa staat alleen als revolutionaire klasse. De boeren zijn niet uit zichzelf revolutionair zoals in Rusland. Ook niet de grote massa van de West-Europese kleine boeren.[26] Ook de kleinburgerij is niet uit zichzelf revolutionair. Zelfs de oorlog heeft deze klassen nog niet tot waarlijk revolutionairen gemaakt. Het proletariaat in West-Europa staat alleen als revolutionaire klasse. En toch staat het proletariaat in West-Europa, wanneer het de juiste tactiek volgt, niet alleen in de revolutie. Want juist daardoor, dat het in West-Europa zulk een georganiseerde macht heeft, zo sterk georganiseerd is, juist daardoor dat de materiële grondslag van het socialisme in West-Europa bestaat, juist daardoor staat het niet alleen in de revolutie, maar kan het op anderen rekenen. Het proletariaat zal, wanneer het slechts de juiste tactiek volgt, het juiste program opstelt, een geweldige hulp, een schaar van miljoenen en nog eens miljoenen aanhangers krijgen. Het zal, wanneer het het juiste program, het werkelijk proletarisch program opstelt, wanneer het openlijk verkondigt en door de daad bewijst, dat het nu terstond het volkomen socialisme invoeren wil, alle lagere arbeidende klassen tot zijn aanhangers en bondgenoten maken. De lagere kleinburgerij, de lagere beambten en ambtenaren, de kleine boeren.

Want deze klassen worden door het imperialisme verpletterd. Deze klassen zijn niet uit zichzelf revolutionair in West-Europa. Zij zullen niet zelf uit eigen beweging de revolutie maken, zoals de arme boeren van Rusland, maar zij zullen zeker wél de bondgenoten van het proletariaat zijn. Want al deze klassen, de arbeidende klassen worden nu door de oorlog verpletterd, en zullen door de gevolgen van de oorlog en door het imperialisme verpletterd worden.

De kleinbourgeoisie en de kleine boeren schommelden in West-Europa allang tussen het kapitalisme en het socialistisch proletariaat heen en weer. Tot nu toe werden zij voor het grootste deel door het kapitalisme aangetrokken. Maar door de gevolgen van de oorlog en van het imperialisme zullen zij tot het proletariaat gaan. En door hen zal het proletariaat de meerderheid bekomen.

De gevolgen van de oorlog zijn ook voor deze klassen zo vreselijk, dat alleen het socialisme hen redden kan. Dit hebben deze andere arbeidende klassen slechts in te zien. Dan zullen zij te kiezen hebben tussen het imperialisme en kapitalisme die hen verpletteren en het socialisme dat hen redt. Voor de keuze gesteld door het kapitalistisch imperialisme door belastingen, duurte, militarisme en nieuwe oorlog vernietigd of door het proletariaat en het socialisme gered te worden, zullen zij het socialisme kiezen. Het proletariaat heeft slechts tijdens of na de oorlog, nu of spoedig, op te staan en het werkelijke socialisme te proclameren, en miljoenen en miljoenen van deze klassen zullen zich bij hen aansluiten.

Dit is het grote onderscheid met Rusland, dat uit de grotere technische ontwikkeling en uit de grotere organisatie en macht van het proletariaat in West-Europa voortkomt. Het proletariaat moet, wij herhalen het wegens de geweldige betekenis die deze zaak voor het proletariaat, de revolutie en het socialisme heeft, tot alle arbeidende klassen zeggen: het imperialisme, de oorlog vernietigen u. Wij verzekeren u in ieder geval, ook wanneer gij geen werk, geen grondstoffen, geen waren hebt, uw bestaan.

Het proletariaat moet tot de kleinburgers, beambten en aangestelden zeggen: het imperialisme verplettert u door zijn oorlog, zijn moord, zijn belastingen, lage lonen, honger en armoede. Het socialisme, dat de vermogens onteigent, alle grootbedrijven brengt in de handen der gemeenschap, productie en distributie centraal regelt en internationaal tot een reusachtig geheel maakt over de gehele aarde, biedt u aan: geen of lage belastingen, regelmatige vaste arbeid en loon, een eervolle plaats in de maatschappij, gelijk aan die van alle medeburgers, vrede, geluk en welvaart.

Tot de kleinburgers moet het proletariaat zeggen: wij laten u voorlopig uw plaats. Wij verzekeren de winkelier zijn waren tot verkoop, de handwerker zijn grondstoffen, beiden hun winst. Wij hebben het grootbedrijf in handen, wij geven u waren en grondstoffen tot verkoop. Je bent voorlopig onze aangestelden tot de warenruil. En langzamerhand regelen wij ook uw bedrijven als grootbedrijven en dan wordt gij allen gelijke medeproducenten, of de aan ons alle gelijke beambten, belast met de ruil der producten.

Tot de ambtenaren en de beambten moet het proletariaat zeggen: het imperialistische kapitalisme onderdrukt en vernietigt u door de oorlog, in de oorlog, en er na. De socialistische gemeenschap zal u geven uw plaats in de gemeenschap, bij de administratie van haar banken, haar grootbedrijven van industrie, handel, transport en landbouw, haar nationale en haar internationale lichamen daarvoor. Gij zult een plaats bekleden even geëerd, even vast, en gelijk aan die van alle voortbrengers en verdelers.

En tot de kleine en tot een deel van de gemiddelde boeren moet het proletariaat zeggen: het imperialistisch kapitalisme vernietigt u door oorlog en moord, belastingen en hoge pacht. Het vermindert de productiviteit van uw grond, het berooft u van uw kinderen en arbeidskrachten en van uw vee. Het zal dit blijven doen, ook na de oorlog.

Het socialisme zal u voorlopig uw bedrijf laten; het bevrijdt u daarentegen geheel of gedeeltelijk van lasten en pachten, het bevrijdt u van uw pachtheer en wordt zelf uw pachtheer, verzekert u werktuigen, veevoeder en mest, verzekert u uw arbeidskrachten, en die van uw kinderen, verzekert u een markt, verzekert u vrede. Voor zover grootgrondbezit voorhanden is, deelt het dit terstond aan u toe, om gezamenlijk coöperatief, communistisch te bebouwen voor de gemeenschap. En naarmate de ontwikkeling van onze productiekrachten ons daartoe in staat stelt, zullen wij al uw bedrijven gaandeweg veranderen in coöperatief arbeidende communistische grootbedrijven, waarin gij allen even grote, even machtige, aan ons allen en alle leden der gemeenschap gelijke arbeiders, voortbrengers zult zijn.

En tot al deze klassen moet het proletariaat zeggen: wij kunnen dit, als gij ons helpt. Want dan hebben wij al het kapitaal, al de rijkdommen van de maatschappij, alle grote bedrijven in handel, transport en industrie in handen.

Het lijdt geen twijfel of velen van deze door het imperialisme onderdrukte klassen zullen dit aannemen, en door het vreselijk lijden en de vreselijke druk tot het proletariaat komen. Wij wezen er reeds eenmaal op, dat dit bv. in Engeland, als het proletariaat de juiste tactiek volgt, zelfs gemakkelijk zal gaan.

Dit is weer het grote verschil van West-Europa, vooral van Engeland en Duitsland, met Rusland. Daar kon het proletariaat een dergelijke taal niet voeren, want Rusland was arm aan kapitaal, aan productiekrachten, aan grootbedrijven.

Hier echter zijn én de enorme kapitaalmassa, én de enorme productiekrachten, én de geweldige organisatie van beide. Hier kan men dus door het imperialistisch kapitalisme met zijn gevolgen, zijn dood en verderf, te stellen tegenover het socialisme, zijn voorspoed, zijn gelijkheid en zijn vrede, alle lagere werkende klassen, allen die niet onmiddellijk deel hebben aan of belang hebben bij het kapitaal, aan zijn zijde krijgen.

Maar ook juist hier kan het voorbeeld van de Russische bolsjewieken aan het West-Europese, het wereldproletariaat weer veel leren. Want waardoor kregen de Russische bolsjewieken de steun van de arme boeren? Doordat zij werkelijk eisten en met de daad veroverden: de macht aan de arbeiders, de grond aan de boeren, en vrede. Geen enkele partij deed dat. Allen, de kadetten, de sociaal-revolutionairen (in hun eerste fase) en de mensjewieken (de reformisten), bedrogen het arbeidende volk, doordat zij met de grondbezitters en de grootkapitalisten een verbond sloten.

De bolsjewieken kregen de steun van de arme boeren, doordat zij de revolutie tegen alle bezittende klassen maakten en het socialisme invoerden. En zo moet het proletariaat ook in West-Europa doen. Nu reeds tijdens de oorlog en er na.

Wanneer het proletariaat met de kapitalisten een verbond sluit, dan zal het geen steun van de kleinburgers, de kleinere boeren en de ambtenaren krijgen. Want deze klassen zullen spoedig inzien, zullen binnenkort gevoelen, evenals zij het in Rusland onder het bestuur van Kerenski deden, dat het proletariaat hen niet bevrijdt, maar hen met de kapitalisten onderdrukt door het imperialisme. Zij zullen zich dan van het proletariaat afkeren. Want verbonden met het imperialisme kan de arbeidersklasse geen vrijheid, geen vrede, geen vaste arbeid en geen zekerheid van bestaan geven. Het moet verderf en zware lasten geven. Een verbond met de kapitalisten zal alle arbeidende klassen van het proletariaat verwijderen. Alleen wanneer het proletariaat het socialisme invoert, kan het vrijheid, zekerheid en vrede geven. Er bestaat hier geen tussenweg.

Het proletariaat moet dus, evenals het in Rusland deed, alle macht aan zich brengen, de vermogens en bedrijven onteigenen, de gehele productie en distributie in zijn handen brengen, kortom de socialistische maatschappij grondvesten. Dan zal het voldoende hulp hebben om de revolutie tot de overwinning te brengen, de hulp van alle arbeidende klassen.

Maar er is hier nog meer, dat het West-Europese proletariaat van het Russische voorbeeld leren kan. De bolsjewieken overwonnen niet alleen door de steun van de arme boeren, maar meer nog, en in de eerste plaats, door de absolute eenheid van de arbeidersklasse, van het eigenlijke proletariaat. En deze eenheid der arbeiders onder elkaar bereikten zij ook alleen, doordat zij het socialisme als doel hadden. Want nooit zouden alle arbeiders zich bij hen aangesloten hebben, als zij niet de volkomen bevrijding van de arbeiders zich als doel hadden gesteld. Deze eenheid van het gehele proletariaat in de revolutie, deze eenheid veroorzaakt alleen door het socialisme als enig absoluut doel, deze eenheid veroorzaakt door de revolutie als énig middel, deze eenheid is het tweede wat de Russische revolutionairen de arbeiders van West-Europa leren.

Er dreigt de arbeidersklasse en de revolutie in West-Europa een reusachtig gevaar. Dit gevaar komt, evenals in de vijfentwintig laatste jaren, altijd van de reformisten, van de sociaalpatriotten. Evenals zij het proletariaat van de revolutie hebben afgebracht en tot de oorlog, tot een verbond met de bourgeoisie, zo is er nu gevaar dat zij met de bourgeoisie het proletariaat of een deel ervan zullen brengen tot het staatssocialisme. De kapitalisten zullen na de oorlog, willen zij niet ten onder gaan door hun schulden of door de ondergang der productie, gedwongen zijn vele bedrijven tot staatsbedrijf te maken, andere onder staatscontrole te stellen, de gehele productie en distributie te blijven regelen en centraliseren.

De arbeiders zal dan het stakingsrecht ontnomen, hun lonen beperkt en hun werktijd en inspanning tot het hoogst mogelijke uitgebreid worden. Kortom, de arbeiders zullen staatsslaven worden. De reformisten, de sociaalpatriotten – de programma’s van de Engelse, Duitse, Franse en Italiaanse reformisten bewijzen het reeds – zullen de kapitalisten hierin helpen. Op één voorwaarde, dat een deel van de arbeiders, de leden van de grote vakverenigingen en van de sociaalpatriottische partijen, bevoordeeld worden, wat hoger loon, wat betere arbeidsvoorwaarden krijgen dan de andere arbeiders.

Voor die prijs zal het kapitalisme gaarne de steun van de sociaalpatriotten kopen en van een deel van het proletariaat. Dit gevaar dreigt in Engeland van de Labour Party en de trade-unions, in Duitsland van de meerderheid en de onafhankelijken, van de Gewerkschaften en van de Duitse sociaaldemocratie, in Frankrijk van de meerderheid en het centrum der partij en van de Syndicats Ouvriers, in de Verenigde Staten van de vakverenigingen en de sociaaldemocratische partij. Dit gevaar dreigt in alle landen.

De arbeidersklasse wordt dan verdeeld. Een deel gaat met het kapitalisme en imperialisme. Een ander deel met de revolutie. Dan is de revolutie verloren. Want de arbeidende klasse is dan machteloos. Zij krijgt dan ook geen steun van de andere werkende klassen, de kleinburgers en kleine boeren, omdat het staatssocialisme ook deze onderdrukt, omdat zij niet in staat is hen te helpen en hen overlaat aan de onderdrukking door het imperialistische kapitaal. Alleen wanneer het proletariaat geheel één blijft, geen deel zich laat meeslepen tot het staatssocialisme en, zoals wij aantoonden, één blijft in de revolutie, dan heeft het de macht om met de andere arbeidende delen van de bevolkingen het kapitalisme te overwinnen.

Deze absolute eenheid in de revolutie van het proletariaat, dit is de tweede les van de Russische Revolutie.[27]

En ten slotte is er nog een les die het Russische voorbeeld geeft aan het West-Europese, het Amerikaanse, het wereldproletariaat. Het Russische proletariaat is bijna, is ten dele neergeslagen door het niet meedoen in de revolutie door het Duitse, het Engelse, het Franse, het Italiaanse, het Amerikaanse, door het wereldproletariaat.

Het loopt nog altijd gevaar daardoor neergeslagen te worden. Indien het neergeslagen wordt, dan geschiedt dit daardoor alleen. Maar tot het laatste ogenblik, door alle machten van het kapitaal, door alle machten van de gehele wereld besprongen, houdt het Russische proletariaat aan de revolutie vast, en het wil, zelfs ondergaande, het West-Europese, het wereldproletariaat nog een voorbeeld geven. Dit vasthouden aan, dit volhouden in, dit zo nodig ondergaan voor de wereldrevolutie, dit internationale Eén-zijn, dit één-zijn met het internationale proletariaat, dit internationalisme met de daad, dit is de laatste en hoogste lering, die het Russische proletariaat aan het wereldproletariaat geeft.

Te midden van het bloedbad van het kapitalisme de eenheid van het proletariaat, te midden van de wereldstrijd van alle volken de eenheid van de kiem der nieuwe mensheid.

De Russische Revolutie is door haar vastberadenheid, haar voorzichtigheid en moed, door haar program en haar theorie, door haar organisatievorm van arbeidersraden (sovjets) en door haar daden – door haar daden meer dan al – door haar omverwerpen van het tsarisme en het kapitalisme, haar onteigening van het kapitaal, haar begin van organisatie van het socialisme, haar vereniging van alle arbeiders en arme boeren, haar vasthouden aan de nationale revolutie, als enig middel en doel, aan de eenheid der arbeiders van Rusland en van alle naties, aan de internationale revolutie het voorbeeld voor West-Europa, Noord-Amerika, de gehele wereld.

Het kan niet anders, of door dit voorbeeld zal het wereldproletariaat tot de eenheid komen, en het wereldsocialisme na hete en lange strijd in de gehele wereld worden opgericht.

Samenvatting

I

De wereldrevolutie is noodzakelijk. Want het imperialisme van alle naties, het wereldimperialisme, is even vreselijk voor het wereldproletariaat. Daarom moet het internationale proletariaat zich verenigen om het wereldimperialisme te vernietigen. Maar het imperialisme kan niet vernietigd worden, wanneer het kapitalisme niet vernietigd wordt. Daarom is de sociale revolutie, de revolutie tot vernietiging van het kapitalisme en tot stichting van het socialisme noodzakelijk.

II

Want er is geen uitweg uit het imperialisme en zijn oorlogen voor het kapitalisme. En er is dus geen uitweg uit het imperialisme voor het proletariaat. Het imperialistisch kapitalisme heeft alle naties van de wereld in twee groepen gedeeld om de wereld te veroveren. Drie geweldige volken, Duitsland, Engeland en de Verenigde Staten, hebben de leiding in de strijd van deze twee groepen. Maar er laat zich in afzienbare tijd geen vreedzame beslechting denken van deze strijd. Want alle drie de geweldige volken, en al de volken die met hen verbonden zijn, willen de wereldheerschappij voor een der volken, of voor hen die met hen verbonden zijn, willen de wereldheerschappij voor een der volken of een groepen. En er bestaat geen middel tot beslechting van deze strijd dan de oorlog.

Wel zoekt de bourgeoisie en met haar de reformisten, de sociaalpatriotten en de pseudo-marxisten naar oplossingen, maar deze oplossingen hebben geen kracht en dienen slechts om het proletariaat van de wereld te verblinden en in knechtschap te houden. Noch verplicht scheidsgerecht, noch de wereldbond der volken en de wereldvrede, noch het zelfbeschikkingsrecht der volken, noch de democratie, noch al de kleine middelen die aangegeven worden, kunnen het kapitalisme redden uit de innerlijke tweestrijd waarin het geraakt is. Uit de geweldige massa meerwaarde die het opstapelt, uit de drang naar expansie die daarvan het gevolg is, uit de veroveringen die het maken moet, uit de oorlogen waarin het daardoor komt, uit de zelfvernietiging die daarvan het gevolg is.

Geweldige opstapeling van meerwaarde, zelfvernietiging van deze meerwaarde en van haar bronnen, levende en dode, dat is het onoplosbare conflict waarin het kapitaal gekomen is.

Het wezen van het kapitalisme, oneindige meerwaarde ophoping en strijd om expansie, is met zichzelf in een onoplosbare strijd geraakt.

De proletariërs kunnen deze strijd, deze oorlogen niet verdragen. Zij moeten opstaan om aan de vreselijke onderdrukking en moord te ontkomen. En zij kunnen aan het imperialisme slechts ontkomen, als zij het kapitalisme vernietigen. Dus hun opstand, hun strijd, is de revolutie tegen het wereldkapitalisme, de sociale revolutie van het proletariaat, de wereldrevolutie.

III

En deze revolutie is mogelijk, is uitvoerbaar wegens deze oorzaken:
Het kapitalisme is rijp voor het socialisme;
De oorlog heeft de grondslag voor het socialisme gelegd;
Het kapitalisme moet zelf tot het socialisme overgaan, tot het staatssocialisme weliswaar.

Dus het proletariaat handelt in de richting van de ontwikkeling der maatschappij, wanneer het het socialisme sticht. En de materiële en psychische gevolgen zijn voor het proletariaat zo vreselijk, dat het tot de omwenteling komen moet. De vernietiging van levende en dode productiekrachten, smart, de haat, de honger, het niet eindigende bloedbad, voeren het proletariaat tijdens of na de oorlog daartoe. En het internationale proletariaat is in zijn organisaties zo sterk, dat het de revolutie uitvoeren kan.

Het volgende program zou naar onze mening door het internationale proletariaat aangenomen moeten worden:
De staatsmacht in de handen van het proletariaat;
De Wetgeving door het proletariaat;
Verzekering van een bestaansminimum aan alle arbeiders en hen die met arbeiders gelijk te stellen zijn;
Beheer over en regeling van de gehele productie, van handel, het transport, door het proletariaat;
Beheer over en regeling van de distributie der producten door het proletariaat;
Arbeidsplicht voor allen;
Annulering der staatsschulden;
Confiscatie van de oorlogswinsten;
Belasting uitsluitend op kapitaal en inkomen, de eerste stijgend tot onteigening van het vermogen;
Onteigening der banken;
Onteigening van alle grote bedrijven;
Onteigening van de bodem;
Rechtspraak door het proletariaat;
Afschaffing van alle tollen en tarieven;
Afschaffing van het militaire stelsel, bewapening van het proletariaat.

Met dit program zou het internationale proletariaat alle onderdrukten en arbeidende klassen met zich mee kunnen slepen. Met dit program zou het dus overwinnen.

IV

En aan het wereldproletariaat is reeds het voorbeeld van de revolutie gegeven. De Russische Revolutie is het schitterende voorbeeld voor het proletariaat van de wereld. Want zij heeft getoond dat er slechts twee middelen zijn om te overwinnen:
De eenheid van het proletariaat, van het nationale en van het internationale.
En de eenheid in de revolutie.

Wanneer het proletariaat nationaal niet één is, dan wordt het geslagen door de nationale, wanneer het internationaal niet één is, door de internationale bourgeoisie. Wanneer het proletariaat niet voor de volledige revolutie, voor de volkomen omwenteling der kapitalistische maatschappij opstaat, en tot de overwinning strijdt, dan brengt het niet de redding aan het proletariaat en aan de andere uitgebuite klassen, trekt het alle arbeiders en de andere uitgebuite klassen niet met zich.

Maar de Russische Revolutie heeft nog meer geleerd. Zij heeft de vorm gevonden waarin het proletariaat overwinnen kan: de raden van arbeiders (sovjets), in ieder dorp, iedere stad, iedere provincie, ieder land.

De raden van arbeiders, die de gehele economische en politieke macht hebben. De raden van arbeiders, die het kapitalisme vernietigen en het socialisme stichten, die het kapitalisme onteigenen en aan het socialisme alle macht en bezit geven, de raden van arbeiders die het socialisme economisch en politiek opbouwen. De raden van arbeiders die de vorm en het wezen der nieuwe maatschappij, der nieuwe mensheid zijn. Die nu nog slechts het strijdende, het overwinnende proletariaat in zich opnemen, maar die eenmaal de gehele mensheid in zich opnemen zullen. De raden der arbeiders, van de arbeid en niets dan de arbeid, die eenmaal de hoogste, de heilige lichamen der mensheid zullen zijn.
De eenheid van het nationale proletariaat.
De eenheid van het internationale proletariaat.
De vereniging, de organisatie van het proletariaat in de arbeidersraden.

Dat zijn de drie grootste dingen, die de Russische Revolutie aan het wereldproletariaat leert.

Wanneer het West-Europese, het Noord-Amerikaanse, het wereldproletariaat één is, de nieuwe Internationale voor de wereldrevolutie sticht, – wanneer het een is in de revolutie, – wanneer het zich organiseert in de arbeidersraden, en alle economische en politieke macht aan deze brengt, – dan zal het internationale proletariaat de wereldrevolutie tot de overwinning voeren.

Reeds zien wij in een niet verre toekomst, in nabijheid vóór ons: de nieuwe Internationale, de arbeidersraden van alle landen der wereld. Reeds zien wij voor ons in nabije verte, de centrale arbeidersraad van de wereld. Reeds zien wij vóór ons de internationale arbeidersraden, de voorlopers van de nieuwe, vrije, – van de communistische mensheid.

_______________
[1] Om de werking van een zaak te leren kennen, moet men haar “rein”, “zuiver”, stellen. Dit doet iedere wetenschap, dit deed ook Marx bij het onderzoek van het kapitaal. – Zo moet men om de beide imperialismen te leren kennen, ze beide nemen in hun volle kracht. – In het orgaan van de SDP de Tribune werd dit politieke tinnegieterij genoemd. Het is de enige manier om beide imperialismen te begrijpen.
[2] Dat Holland het Duitse imperialisme steunt en steunen moet, is dikwijls genoeg aangetoond. Het imperialisme van Holland is dat van Duitsland, door aardrijkskundige en economische oorzaken, en om Indië. De banden tussen de beide volken zijn in de oorlog zeer vast geworden.
[3] Dit probleem is hoogst ernstig, want het gevaar bestaat dat, evenals de nationale proletariaten, geleid door de reformisten, op de liberalen en de democraten vertrouwd hebben, het internationale proletariaat zal vertrouwen op het imperialisme van de grote burgerlijke democratieën.
En zolang dit geloofd wordt, zolang de Franse, Engelse, Amerikaanse, Belgische etc. arbeiders geloven, dat het Engels-Amerikaanse imperialisme ook maar een haar beter is dan het Duitse, zolang komt er geen eenheid van het proletariaat, geen nieuwe Internationale en geen eensgezinde strijd van het wereldproletariaat voor de wereldrevolutie.
Daarom hierover nog een paar woorden.
Het doel van Wilson: de zelfstandigheid, de zelfbestemming van alle naties in Europa, en een Wereldbond der Volken, is in de eerste plaats onmogelijk. Want de belangen van al deze volken zijn verschillend, en er zijn onder hen zeer machtige en zeer zwakke. Dit moet onder het kapitalisme, zoals het nu nog is, zoals het nu nog verdeeld is in nationale kapitalismen, voeren tot overheersing en onderdrukking. Het is niet anders mogelijk.
Bovendien is het huichelachtig. Want het is het belang van Engeland en de Verenigde Staten dat geen enkele macht op het vasteland van Europa sterk wordt. Het middel tot bereiking van dit doel is, na de vernietiging van de macht van Duitsland, de zelfstandigheid van alle volken van Europa. Deze zelfstandigheid is dan echter niet meer dan een schijn, want juist zij maakt de Europese naties politiek en economisch tot vazallen van de beide Angelsaksische volken.
De waarheid is echter deze: onder het imperialisme bestaat er geen zelfstandigheid. Wint Duitsland, dan ontstaat er een volkenbond van Europa, waarin de volken niet langer zelfstandig, maar eenvoudig aan Duitsland onderworpen zijn. Winnen de Geassocieerden, dan ontstaat een bond van volken waarin alle, behalve de Verenigde Staten en Engeland, zwak zijn en, door hun zwakte, aan deze beide onderworpen.
Het doel van beide imperialismen is dus precies hetzelfde: onderwerping van de volken, beheersing der wereld, wereldmacht, wereldheerschappij.
Duitsland vermoordt op wrede wijze de zelfstandigheid, Engeland en de Verenigde Staten laten ze in schijn bestaan, maar doden ze in werkelijkheid. Het onderscheid is schijnbaar, niet wezenlijk.
Het onderscheid tussen het Duitse en het Engels-Amerikaanse imperialisme is van dezelfde aard als dat tussen conservatief en liberaal, tussen absolutisme en republiek, tussen aristocratie en democratie. Onder het imperialisme is er tussen dezen alleen nog een verschil naar de schijn. Zo is er in werkelijkheid geen onderscheid tussen het imperialisme van een reactionaire, absolutistische, autocratische staat, en dat van een liberale, republikeinse; democratische.
Werkelijke zelfstandigheid is onder het kapitalisme niet meer te bereiken, noch onder een autocratie, noch onder een democratie. Het kapitalisme, het imperialisme, leidt onvermijdelijk tot onderwerping der volken.
De oorzaak daarvan is het monopolistische bankkapitaal, dat in Duitsland, Engeland en de Verenigde Staten almachtig is en van daar uit de wereld beheerst.
Het is juist het karakteristieke, dat het kapitalisme ook in deze kwestie in een slop geraakt is.
Alleen het socialisme kan dit vraagstuk, evenals zovele andere, oplossen.
[4] Al diegenen dus, die het ene imperialisme boven het andere stellen, steunen hun geest en hun handelingen niet op de waarheid. Zij staan op een valse bodem. Zij splitsen het internationale proletariaat en maken het de overwinning op het internationale imperialisme onmogelijk. Zij alle, mogen het zijn sociaalpatriotten, pseudo-marxisten of partijen van neutrale landen, zij spelen het spel van het imperialisme, van de imperialistische Duitse, Engelse, Amerikaanse, en met hen verbonden internationale kapitalistische klassen en regeringen. Zij staan aan de zijde van deze klassen en regeringen en helpen het imperialisme.
Want juist deze – de Engels-Amerikaanse onder het masker der democratie, de Duitse onder het masker van het absolutisme – juist deze scheiden het internationale proletariaat slechts hierdoor, dat zij aan het eigen proletariaat het eigen imperialisme als niet bestaand, of vreedzaam, het vijandelijke als het enige of slechtere voorstellen.
Dit doen Wilson, Bethman Holweg, Lloyd George, Poincaré, Czernin, Asquith enz. Dit is het doel van hun redevoeringen. Daardoor alleen, door dit bedrog alleen, konden zij de oorlog doen ontstaan, en kunnen zij hem verder voeren. Hierop alleen steunen zij. En daaraan doen deze socialisten mee.
Maar de waarheid is, dat beide imperialismen even gevaarlijk zijn voor het proletariaat en dat zij beide slechts door een verenigd wereldproletariaat kunnen worden overwonnen.
De zaak staat in werkelijkheid zo: evenals in de binnenlandse politiek de heersende klassen de arbeiders verdeelden door de leuzen liberaal en klerikaal, conservatief en democraat, enz., leuzen die juist door het imperialisme zijn opgelost, zo verdelen, maar nu in reusachtig veel grotere, in wereldgrote mate de imperialisten de arbeiders internationaal in aanhangers van het ene of het andere imperialisme.
Het Duitse imperialisme, als het brutalere, meer hondse, door een aristocratie geleide, neemt de plaats in der conservatieven, der reactionairen. Het Engels-Amerikaanse imperialisme, als het sluwere, meer huichelachtige, door een democratie geleide, die van de liberalen.
In werkelijkheid zijn zij beide gelijk. De grote imperialisten, de keizers, de koningen, de presidenten, de leiders van de Engelse, Duitse en Amerikaanse banken, de ministers en politici weten wel wat zij doen. Zij weten wel dat door deze splitsing, en door deze splitsing alleen, (want zo machtig is het proletariaat, dat het, wanneer het internationaal een was, het imperialisme van alle staten, het imperialisme in het algemeen, zou vernietigen), dat ze door deze splitsing van het proletariaat in twee groepen, hun doel: de enorme, duurzame winst voor het bankkapitaal en de onderwerping van de wereld aan het bankkapitaal bereikt.
Ertegenover moet het proletariaat zich verenigen als een geheel tegen het gehele imperialisme, tegen het imperialisme in het algemeen. Dit kan echter slechts dan geschieden als het proletariaat inziet dat het Duitse en het Engels-Amerikaanse, het internationale imperialisme gelijkwaardig zijn, wanneer het niet, zoals vroeger de liberalen boven de klerikale, het ene imperialisme, “het kleinere kwaad”, boven het andere stelt, wanneer het niet tot bondgenoot van het ene wordt, wanneer niet, zoals een nationaal, nu een internationaal “reformisme” ontstaat.
In de binnenlandse politiek het liberalisme te stellen boven het conservatisme, of het klerikalisme, is nationaal reformisme. In de internationale politiek het democratische imperialisme te stellen boven het absolutistische, is internationaal reformisme.
Het wil zeggen, bij het proletariaat de gedachte te wekken dat een deel van het kapitalisme, het democratische, in staat is tot “hervormingen”, tot oplossing van vraagstukken, waartoe alleen het socialisme in staat is.
Evenals hij, die in de nationale politiek liberaal boven klerikaal stelt, de eenheid van het nationale proletariaat verhindert, zo verhindert hij die het Engels-Amerikaanse imperialisme stelt boven het Duitse, de eenheid van het internationale proletariaat.
Het nationale en het internationale reformisme moeten beide tot op het uiterste bestreden en vernietigd worden.
De zaak waarop het voor het internationale proletariaat aankomt, is juist in te zien dat beide imperialismen gelijk zijn, even verderfelijk in hun doel en gevolgen, zich te verenigen door dat inzicht en dan beide te vernietigen.
[5] Opzettelijk, om dit geweldige probleem van wereldoorlog en ontwapening en wereldvrede geheel en al duidelijk te maken, hebben wij hier de strijd vereenvoudigd. Wij stellen het voor alsof slechts de drie grote naties streden. Inderdaad is de strijd veel gecompliceerder, namelijk een van alle naties der wereld, en daardoor de oplossing van het probleem door wereldvrede nog veel onmogelijker. In de brochure Het imperialisme, de wereldoorlog en de sociaaldemocratie, hebben wij dit uiteengezet. Daar worden ook de economische oorzaken, waarom wereldvrede en wereldvolkenbond onmogelijk zijn, zeer uitvoerig behandeld. Als de Verenigde Staten en Engeland zich in de toekomst van elkaar losmaakten, dan zou dit geen verschil maken in het beeld dat wij hier van het wereldimperialisme geven. Want elk van deze beide staten zou dan toch voor zich de wereldheerschappij zoeken, en iedere nieuwe groepering, iedere nieuwe bond, bv. met Duitsland of Japan, zou dat eveneens doen.
[6] Bij het zelfbeschikkingsrecht moet men wel onderscheiden tussen West- en Oost-Europa, de staten van Azië en de koloniën. – Het zou te lang zijn hierop in te gaan.
[7] Wij moeten om de gevolgen van het kapitalistische imperialisme geheel en duidelijk te laten zien, natuurlijk in dit hoofdstuk voor het ogenblik aannemen dat het socialisme nog niet zegeviert.
[8] Wij laten hier nog weg, dat deze voorwaarde landen als België, Polen, Servië geheel en al in het ongeluk zou laten. Daarvoor kan het proletariaat toch ook zeker niet de verantwoordelijkheid op zich nemen.
[9] En toch door economische oorzaken: door de “overproductie” aan kapitaal, die alle staten dwingt tot uitvoer van kapitaal, tot koloniale politiek, tot imperialisme, en die ze zodoende in oorlog brengen.
[10] Dit is gedaan door de “Zimmerwalders” in Stockholm, in 1917.
[11] En toch, als het gewapende Engelse proletariaat wilde, als het als één man opstond tot de revolutie, dan zou zij nóg in Engeland mogelijk zijn zonder lange zware strijd. De Engelse regering heeft met traditioneel vooruitzicht en met de traditionele zucht naar compromissen, alle mannelijke inwoners vanaf het 21ste, alle soldaten en matrozen vanaf het 19de, en alle vrouwen vanaf het 30ste levensjaar het stemrecht gegeven. De laatste, voor de vrouwen onrechtvaardige maatregel ware licht te veranderen, en dan stond aan een werkelijk revolutionaire socialistische Engelse partij de weg vrij om het enorm talrijke Engelse proletariaat op een revolutionair programma te verenigen, de massa kleinburgers te winnen en, daar de boeren weinig macht hebben (jaren geleden reeds was niet meer dan een tiende der Engelse bevolking werkzaam in de landbouw), de kapitalistische klassen zonder zware strijd te overwinnen. In Engeland, waar men niet om de theorie, maar alleen om de praktijk geeft en waar de toestand nu geheel wijst op het socialisme als de eeltige praktische oplossing der sociale kwesties, waar productie en distributie zo technisch schitterend geregeld is en waar men zelfs al tot de verdeling van de grond is gekomen, hangt nu alles af van een werkelijk revolutionaire partij, zij het dan ook een kleine, en van haar program en van de leiding. – Dit laatste, maar op andere wijze, is het geval in Duitsland, in de Verenigde Staten, ja, in ieder kapitalistisch ontwikkeld land. – Voor de jeugd ontsluit zich een wereld, zoals nog nimmer sedert het bestaan van het mensengeslacht.
[12] Om deze dan later met de volmaking van het socialisme en communisme langzamerhand te doen verdwijnen.
[13] Door het taylorsysteem bv.
[14] Onder de staatssocialistische maatschappij verstaat men de maatschappij, waarin de staat vele bedrijven voor de kapitalisten beheerst, regelt en controleert, en in vele of alle andere bedrijven de kapitalisten door wetten en voorschriften tegen de arbeiders ondersteunt.
Het onderscheid tussen het staatssocialisme en het proletarische socialisme is dus, dat het eerste de kapitalisten almachtig en de arbeiders tot slaven maakt, dat het tweede de arbeiders almachtig maakt en de gehele mensheid bevrijdt.
[15] Dit is het wat Hindenburg eigenlijk meende, toen hij in een proclamatie tot de arbeiders zei: “Denkt niet aan datgene wat na de oorlog komt”. Hij wilde zeggen: “Wacht zolang met denken, tot ik de handen vrij heb om u te bestrijden”.
[16] In het vierde hoofdstuk zullen wij de Russische Revolutie en de van haar sterk verschillende voorwaarden van de West-Europese revolutie uitvoerig behandelen.
[17] Nooit hadden de theorieën van Marx, die over de meerwaarde, de klassenstrijd en het historisch materialisme, een grotere betekenis voor het proletariaat dan nu, nu het, gesteund op hem, de eindoverwinning nadert.
[18] Door de oorlogswinsten en oorlogsleningen is gedurende de oorlog de concentratie en de macht van het grootkapitaal nog enorm toegenomen. Daardoor is de noodzakelijkheid om het grootkapitaal te onteigenen voor de gehele maatschappij nog dringender.
[19] Over de tactiek die het wereldproletariaat hierbij volgen moet, spreken wij in het vierde hoofdstuk, waar wij de Russische Revolutie behandelen.
[20] De grootste vijand van het wereldproletariaat zijn nu en worden altijd meer de Verenigde Staten. Daar ligt nu het grootste gevaar.
[21] Op veel punten is dit program gelijk aan datgene dat door de sociaaldemocratische partij in Holland aan de conferentie in Kiental is voorgelegd, als grondslag voor de internationale actie. Door het voorbeeld van de Russische Revolutie geleerd, hebben wij vele van de voornaamste punten veranderd of toegevoegd.
[22] De Russische Revolutie is de eerste revolutie, die door marxisten, volgens de marxistische theorie werd gemaakt. Alle andere theorieën, de anarchistische, de syndicalistische, de reformistische, de pseudo-marxistische (van Kautsky) zijn bij de revolutie onbruikbaar gebleken.
[23] Dit om te verhinderen dat een nieuwe bureaucratie, een nieuwe zelfstandige macht, zich boven de arbeiders verheft.
[24] Ook ik heb, theoretisch, de noodzakelijkheid van deze eenheid in Het imperialisme, de wereldoorlog en de sociaaldemocratie bewezen.
[25] Wij zwijgen hier van de verachtelijke bourgeoisie, die juist twintig tot dertig miljoen mensen vermoord en verminkt voor haar winst en die nu jammert als de Russische republiek, om het socialisme te redden, enige contrarevolutionairen terechtstelt. Wij zwijgen hier geheel van de fouten, misslagen en misdaden die onder bescherming van de revolutie begaan werden. Men beoordeelt het eerste christendom niet naar Judas. Wanneer het kapitalisme sterft, zal veel verkeerds geschieden. Die misdaden, die fouten zijn echter het gevolg van het kapitalisme, niet van het socialisme. Wij zwijgen hier ook van de leiders van de Duitse sociaaldemocratie, de Duitse in de eerste plaats, die de bolsjewieken lasterden en veroordeelden. Wij willen ook met hun namen de daden van de bolsjewieken niet bezoedelen. Genoeg zij het te zeggen, dat de Duitse arbeiders getracht hebben de socialistische maatschappij te vernietigen, dat zij in Finland en de Oekraïne de revolutionaire arbeiders hebben vermoord en dat de Duitse meerderheid dit steunt en toejuicht, en de minderheid (Kautsky vooraan) de Russische revolutionairen, die in een dodelijke strijd staan, zoveel mogelijk tracht te verzwakken.
[26] Er is geen West-Europees land waar de arme boeren in groot aantal met de sociaaldemocratische arbeiders mee gingen.
[27] Waarschijnlijk zullen alle pogingen van de reformisten om met het imperialisme en het staatssocialisme mee te gaan, falen. Falen doordat de arbeiders en de arbeidende klassen voelen, dat zij op deze wijze niet bevrijd worden van de nood, maar door de reformisten worden onderdrukt en verpletterd.

Herman Gorter-archief
Nederlandstalig Marxistisch Internet-Archief