Извор: New York Times, August 17, 1990.
Превод: Томислав Захов (од англиски)
Онлајн верзија: август 2024
Слепата омраза кон Пол Пот и Црвените Кмери ги турка САД кон промени во политиката што може многу да придонесат за конечно уништување на Камбоџа како независно општество преку освојување од Виетнам.
Преокупираноста со злоделата на Пол Пот се чини дека го редуцира нормалниот скептицизам за делата и постапките на Виетнам. Инвазијата на Ханој на Камбоџа кон крајот на 1978 година нашироко се смета за хуманитарен потег за ослободување на камбоџанскиот народ од владеењето на Црвените Кмери, наместо уште еден чекор во долгата историја на Виетнам на апсорпција на територијата на Камбоџа.
Многу Американци ја зедоа здраво за готово минатогодишната најава на Ханој дека ги повлекол сите свои војници од Камбоџа, и покрај постојаните извештаи дека виетнамски цивили ги зазеле нивните места. Сега се вели дека некои единици се вратиле, соочени со неодамнешните воени успеси на Црвените Кмери.
Одговарајќи на зголемениот притисок, администрацијата на Буш минатиот месец се оддалечи од поддршката на опозициската коалиција која ги вклучува Црвените Кмери. Таа ја повлече својата дипломатска поддршка за коалицијата во Обединетите нации и рече дека ќе започне дијалог со Виетнам и ќе обезбеди хуманитарна помош за Камбоџа под владата на Хун Сен, која беше инсталирана од Виетнам.
Пред да ја напуштиме опозициската коалиција, треба уште еднаш да го разгледаме човекот што сакаме да го мразиме и генерално прифатеното мислење дека Пол Пот и Црвените Кмери се ирационални фанатици кои практикуваа планиран геноцид и убија повеќе од еден милион Камбоџанци и го уништија камбоџанското општество и економија.
Доказите за овие апсолутни верувања се состојат главно од потресни, но статистички неубедливи анегдоти и екстраполација од извештаи за масовни егзекуции во неколку села. Доаѓаат главно од оние кои се заинтересирани за оцрнување на името на Црвените Кмери: од бегалците од Камбоџа, главно жртвите во средната и високата класа на револуцијата на Пол Пот, и од Виетнамците, кои одамна имаат анектирано голем дел од Камбоџа (Сајгон некогаш беше камбоџански град) а сега ги посакува и останатите.
Ханој ја знае играта за односи со јавноста. Пол Пот и неговиот изолиран режим, од друга страна, речиси и да не се трудат да ја раскажат својата приказна.
Бев еден од ретките западни репортери што ја посетија Камбоџа за време на режимот на Пол Пот. Тоа беше во декември 1978 година, непосредно пред Виетнам да изврши инвазија, пред да ги протера Црвените Кмери назад во џунглата и да формира марионетска влада. Знаејќи дека двонеделната посета ќе значи контролирана тура, побарав стручен совет.
Ми рекоа да барам докази дека брутален и фанатички режим намерно ги тера луѓето да работат и гладуваат до смрт, особено знаци на груба неухранетост: надуен стомак, безсјајна и кафеава коса, наместо црна и сјајна, и општа безволност.
Бев уверен дека нема да видам мали деца или доилки, бидејќи гладувањето ги направило жените неплодни и неспособни да произведуваат млеко. Дека ќе гледам главно постари деца и жени. Мажите на воена возраст би биле убиени или затворени. Работничките бригади, ми рекоа, работеа пренапорни смени од 3 часот наутро до 23 часот попладне.
Во Пном Пен, и на патувањето со автомобил долго 1000 милји, видов шокантни докази за бруталност, строга дисциплина и униформност. Евакуираниот главен град, некогаш прекрасен град со прекрасни хотели и ресторани, остана град на духови.
Се сеќавам на незаборавната глетка на долга колона момчиња и девојчиња од рана училишна возраст кои маршираат макотрпно во тишина, носејќи огромни снопови огревно дрво на својот грб.
Самиот Пол Пот, во едно долго интервју, остана крајно таинствен. Тој постојано зборуваше за заканувачката виетнамска инвазија, нешто што во тоа време го сметав за отстапување од моите прашања за неговиот режим.
Сепак, информациите што ги добив однапред беа главно погрешни.
Набљудувајќи стотици Камбоџанци – по моја оценка, премногу луѓе за да би биле организирани во прилог на мојата репортажа – видов генерално здрава популација, нормална демографска мешавина на мажи, жени и деца, вклучувајќи бебиња на раце и, да, многу доилки. Залудно барав надуени стомаци и безсјајна, кафеава коса.
Работно време oд 7 часот наутро до 19 часот попладне не беше неразумно за сезоната на жетва. Фабрика за природна гума, фармацевтска фабрика и текстилна фабрика изгледаше дека работат ефикасно. Извозот на ориз беше обновен во скромни размери, како што беше потврдено подоцна од Министерството за земјоделство на САД.
Во четири или пет заедници, видов реализација на импресивна национална програма за домување со ниска цена. Селаните градеа едноставни дрвени куќи на столбови за да ги заменат традиционалните колиби со сламени покриви и ѕидови кои набрзо би биле нападнати со бубачки, глувци и змии. Дрвата доаѓаат од примитивните локални пилани, каде што мажите рачно ги сечеле штиците. Плочата за покривите доаѓаше од регионалните печки. Регионалните леарници ги изработија клинците и шарките за врати.
Но, што е со „полињата за убивање“ и купиштата черепи? Посмртните останки на неколку стотици жртви се непобитен доказ за масовни егзекуции, но тие немаат никакво влијание врз прашањето колкумина биле убиени и секако не докажуваат геноцид.
Мојот заклучок е дека Пол Пот не е ирационален фанатик, туку револуционерен водач кој јавал тигар – насилно, хаотично востание од сиромашни, неуки, понижени селани. Длабоко огорчени од урбаните жители, тие немаа никаква милост кога ги одведуваа градските луѓе на село и ги оставаа да умрат, па дури и кога ги удираа до смрт ако паднат покрај патот или не можеа да издржат тешка физичка работа.
Наместо единствена геноцидна група, Црвените Кмери се чини дека се силно, брутално герилско движење. Тоа е таинствено, очигледно, а можеби и малку параноично, иако стравовите на Пол Пот од виетнамска инвазија се покажаа навистина добро основани.
Уште поважно, Црвените Кмери се единствената ефективна борбена сила на Камбоџа која може да ги издржи експанзионистичките Виетнамци.
Слепиот, неинформиран страв и омраза кон Црвените Кмери може да нè наведат да ја игнорираме главната закана за иднината на Камбоџа и нејзиниот народ: Виетнам.