Γράφτηκε: 29 Ιούνη 1974
Πρωτοδημοσιεύτηκε: εφημερίδα Socialist Worker, νο. 380
Αναδημοσιεύτηκε: Chris Harman (επιμ.), In the Heat of the Struggle, σ. 128
Ελληνική μετάφραση: Νίκος Λούντος
HTML Markup: Νίκος Λούντος για το ελληνικό αρχείο των Μαρξιστών στο Internet
Αυτό που συνέβη στην Πορτογαλία τους τελευταίους δύο μήνες έχει τεράστια σημασία για τους εργάτες της Ευρώπης, γιατί η Πορτογαλία βρίσκεται σε προεπαναστατική κατάσταση. Οι μαζικές απεργίες σε σχεδόν όλους τους κλάδους, ο ριζοσπαστισμός των ενόπλων δυνάμεων, η μισο-εξεγερσιακή διάθεση των εργατών -όλα συγκλίνουν στην πιθανότητα μιας επαναστατικής κατάστασης μέσα σε λίγους μήνες. Θα μετατραπεί αυτή η κατάσταση σε επανάσταση; Η απελευθέρωση των εργατών που ξεκίνησε από το αντι-φασιστικό πραξικόπημα του Απρίλη θα φτάσει να ολοκληρωθεί πλήρως από μια σοσιαλιστική επανάσταση; Αν όχι, γιατί; Αυτά είναι ερωτήματα στα οποία οι εργάτες παντού, πρέπει να ξέρουν τις απαντήσεις.
Μια επαναστατική κατάσταση είναι πάντα σύντομη. Για ένα διάστημα, η κυρίαρχη τάξη χάνει τη σιγουριά της διαχείρισης της κοινωνίας με τον παλιό τρόπο, ενώ οι ελπίδες και η μαχητικότητα των εργατών φτάνουν σε πρωτοφανή ύψη.
Ο φόβος της επανάστασης παραλύει την άρχουσα τάξη -αλλά μόνο για λίγο. Οσο βαθαίνει η κοινωνική κρίση, αναγκάζονται να ξαναβρούν την αυτοπεποίθησή τους. Κι όπως αντεπιτίθενται, καταφεύγουν σε ακόμη πιο ακραίες και βάναυσες μεθόδους. Η πιο ισχυρή τους δύναμη είναι ο στρατός. Ο Τρότσκι έγραφε για το στρατό: "Είναι ένα αντίγραφο της κοινωνίας, και υποφέρει από όλες της τις αρρώστιες, συνήθως ψήνεται στον πυρετό. Η ιεραρχία της εξουσίας στην καπιταλιστική κοινωνία αντανακλάται στην πιο ακραία της εκδοχή μέσα στις ένοπλες δυνάμεις. Η κάστα των αξιωματικών βρίσκεται σε στενή σχέση με τους καπιταλιστές".
Πώς έλυσαν το πρόβλημα των στρατηγών το Σοσιαλιστικό και το Κομμουνιστικό Κόμμα στην Πορτογαλία; Με γάμο. Ενώθηκαν με τους στρατηγούς σε μια νέα πορτογαλική κυβέρνηση. Πρόκειται για γάμο από συμφέρον. Ο Πορτογάλος πρόεδρος, στρατηγός Σπινόλα, που πολέμησε με την μεριά των φασιστών στην Ισπανία και τη Ρωσία, δεν έχει καμιά συμπάθεια για τους σοσιαλιστές και τους κομμουνιστές, αλλά θέλει να τους παντρευτεί για την προίκα τους. Η προίκα είναι η λαϊκή υποστήριξη και των δύο κομμάτων -την οποία προσφέρουν στο πιάτο στη χούντα.
Οι στρατηγοί χρειάζονται αυτή την υποστήριξη του κινήματος, γιατι οι μεγάλες εταιρίες που ελέγχουν την πορτογαλική οικονομία θέλουν ταξική ειρήνη καθώς σταθεροποιούν τη θέση τους. Η κατάσταση έχει κάποιες ενδιαφέρουσες παρενέργειες. Μια από τις μεγαλύτερες και πιο αδίστακτες εταιρίες της Πορτογαλίας -η ITT- παράγει μαζικά τα κόκκινα γαρύφαλλα που αποτελούν το σύμβολο της πορτογαλικής επανάστασης!
Αυτό που χρειάζεται είναι μάχη για να κερδηθούν τα στρατεύματα στη μεριά των εργατών, όχι ενότητα με τους στρατηγούς από τα πάνω. Αυτό σημαίνει διαρκείς προσπάθειες για να κερδηθούν οι απλοί φαντάροι στην επανάσταση. Αυτό σημαίνει προπαγάνδα και οργάνωση, φυσικά, αλλά χρειάζεται και αποφασιστικότητα για να παλέψεις τα αντιδραστικά τμήματα του στρατού. Ο Λένιν έγραφε: "Θα αποδειχθούμε αξιολύπητοι δασκαλάκοι αν ξεχάσουμε ότι σε μια στιγμή εξέγερσης χρειάζεται να υπάρχει φυσική σύγκρουση για τα στρατεύματα".
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στην ιστορία όπου οι εργάτες προχώρησαν προς μια επαναστατική κατάσταση, αλλά δεν άρπαξαν την ευκαιρία, δεν διέλυσαν το κράτος ούτε κέρδισαν το στρατό και δεν επέκτειναν το κίνημα των μαζικών απεργιών τους. Σε όλες αυτές τις περιστάσεις, η εργατική τάξη έγινε θρύψαλα.
Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι σε τέτοιες καταστάσεις όπως αυτή της Πορτογαλίας σήμερα οι εργάτες θα αρπάξουν την ευκαιρία και θα πάνε μέχρι το τέλος ως τη νίκη; Υπάρχει μόνο ένας τρόπος. Χρειαζόμαστε ένα επαναστατικό σοσιαλιστικό κόμμα στις ρίζες του κινήματος της εργατικής τάξης. Ενα τέτοιο κόμμα αποτελεί τη γέφυρα μεταξύ των εμπειριών του παρελθόντος και της δράσης που πρέπει να αναληφθεί μελλοντικά. Σε τέτοιες καταστάσεις όπως στην Πορτογαλία σήμερα βάζει πρώτα και κύρια ζήτημα κρατικής εξουσίας. Διεκδικεί και ηγείται στην προσπάθεια για επέκταση των μαζικών απεργιών και των καταλήψεων σαν απαραίτητο πρελούδιο για την επανάσταση.