Το Αλφάβητο του κομμουνισμού

26. Το χρηματιστικό κεφάλαιο

Είδαμε προηγούμενα πως ανάμεσα στους επιχειρηματίες διεξάγεται μια λυσσασμένη και αδιάκοπη πάλη γύρω από τον αγοραστή. Και πως σ'αυτή την πάλη θριαμβεύουν πάντα οι μεγάλοι επιχειρηματίες. Οι μικροί καπιταλιστές μειονεχτούν και νικιούνται, ενώ το κεφάλαιο και η παραγωγή συγκεντρώνεται στα χέρια των πιο μεγάλων καπιταλιστών (συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου). Γύρω από το 1880, το κεφάλαιο ήτανε κιόλας ισχυρά συγκεντροποιημένο. Ξεπηδήσανε τότε, στη θέση των παλιών ατομικών επιχειρηματιών, μετοχικές εταιρείες που ήτανε, εννοείται, εταιρείες καπιταλιστών. Τι είναι αυτές οι εταιρείες; Ποια είναι η προέλευσή τους; Η απάντηση δεν είναι και τόσο δύσκολη. Κάθε καινούρια επιχείρηση όφειλε να διαθέτει από την ίδρυσή της ένα αρκετά μεγάλο κεφάλαιο. Μια επιχείρηση μ'αδύνατα οικονομικά είχε πολύ λίγες πιθανότητες να ζήσει, γιατί ήτανε στενά περικυκλωμένη από ισχυρούς ανταγωνιστές, τους μεγαλοβιομήχανους. Αν δεν ήθελε να χαθεί, μα να ζήσει και να ευημερήσει, όφειλε η καινούρια αυτή επιχείρηση, από τα πρώτα της βήματα, να είναι γερά οργανωμένη' πράγμα που δε θα το μπορούσε παρά μονάχα όταν διέθετε, στην πρώτη κρούση, μεγάλα κεφάλαια. Αυτή είναι η καταγωγή της μετοχικής εταιρίας. Χαρακτηρίζεται από το γεγονός, ότι ορισμένοι μεγαλοκεφαλαιούχοι εκμεταλλεύονται τα κεφάλαια των μικρών κεφαλαιούχων, ακόμα και τις μικρές οικονομίες των μη κεφαλαιούχων (ιδιωτικών υπαλλήλων, χωρικών, δημοσίων υπαλλήλων κλπ). Βάζει ο καθένας ένα ή περισσότερα μέρη και παίρνει σ'αντάλλαγμα ένα ή περισσότερα κομματάκια χαρτί, μια ή περισσότερες "μετοχές" που του δίνουν το δικαίωμα να παίρνει ένα μέρος από τα έσοδα. Η τέτοια συσσώρευση καταθέσεων, δημιουργεί μονομιάς ένα ισχυρό μετοχικό κεφάλαιο.

Όταν εμφανίστηκαν για πρώτη φορά οι μετοχικές εταιρίες, ορισμένοι αστοί επιστήμονες και μαζί τους οι συμφιλιωτές σοσιαλιστές, διακηρύξανε πως μια καινούρια εποχή άρχιζε, πως το κεφάλαιο δε θά'φερνε την κυριαρχία μιας φούχτας από καπιταλιστές, μα πως αντίθετα ο κάθε υπάλληλος θα μπορούσε, με τις οικονομίες του, ν'αγοράσει μια μετοχή και να γίνει κεφαλαιούχος. Το κεφάλαιο θα γινότανε έτσι ολοένα και πιο δημοκρατικό και η διαφορά ανάμεσα στον κεφαλαιούχο και τον εργάτη θα εξαφανιζόταν χωρίς επανάσταση.

Όλα αυτά δεν ήτανε παρά αστικά. Έγινε ακριβώς το αντίθετο. Οι μεγαλοκεφαλαιούχοι εξακολούθησαν να εκμεταλλεύονται τους εργάτες για τους δικούς τους σκοπούς και η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου προχώρησε ακόμα πιο γρήγορα από πριν γιατί η πάλη πέρασε ανάμεσα στις μεγάλες μετοχικές εταιρίες.

"Είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί οι μεγαλοκαπιταλιστές μέτοχοι κάνανε τους μικρούς μετόχους βοηθούς τους. Ο μικρός μέτοχος, που κατοικεί τις περισσότερες φορές σε μια απομακρυσμένη πόλη δε μπορεί να κάνει, εκατοντάδες χιλιόμετρα για να παρακολουθήσει τη γενική συνέλευση των μετόχων. Μα κι όταν ακόμα είναι παρών, δεν είναι οργανωμένος. Αντίθετα, οι μεγάλοι μέτοχοι, που είναι οργανωμένοι και ξέρουνε τι θέλουν, φτάνουνε εύκολα στους σκοπούς τους. Η πείρα δείχνει πως φτάνει νά'χεις το ένα τρίτο από τις μετοχές για να είσαι απόλυτος κύριος της επιχείρησης".

Μα η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου δε σταματάει εδώ. Τα τελευταία χρόνια είδαμε να εμφανίζονται, στη θέση των μικρών ατομικών επιχειρήσεων και των μετοχικών εταιριών, εταιρίες καπιταλιστικών ενώσεων, συνδικάτα (ή καρτέλ) και τραστ. Ας υποθέσουμε ότι σ'έναν παραγωγικό κλάδο, λ.χ. στην υφαντουργία ή στη μεταλλουργία, οι μικροί καπιταλιστές έχουν ήδη εξαφανιστεί. Δε μένουν παρά πεντέξι τεράστιες επιχειρήσεις που παράγουνε σχεδόν όλα τα εμπορεύματα αυτού του κλάδου. Τότε έρχονται σε σύγκρουση, ο συναγωνισμός τους κάνει να ρίχνουν τις τιμές τους, πράμα πού'χει σαν αποτέλεσμα να λιγοστέψουν τα κέρδη τους. Ας υποθέσουμε τώρα ότι μερικές απ'αυτές τις επιχειρήσεις είναι πιο ισχυρές από τις άλλες. Θα συνεχίσουν την πάλη ώσπου οι πιο αδύνατοι να καταστραφούν. Ας παραδεχτούμε όμως ότι όλες τους έχουνε πάνω κάτω τις ίδιες δυνάμεις: έχουνε την ίδια παραγωγική δύναμη, τον ίδιο αριθμό εργατών, τις ίδιες μηχανές, το ίδιο κόστος. Τι θα συμβεί; Η πάλη δε θα δώσει τη νίκη σε καμιά' θα εξαντλήσει το ίδιο όλες τις επιχειρήσεις, θα περιορίσει όλων τα κέρδη. Τότε οι καπιταλιστές θα καταλήξουνε σε τούτο το συμπέρασμα: "Γιατί λοιπόν να ξεφτιλίζουμε αναμεταξύ μας τις τιμές; Δε θά'τανε καλύτερο να ενωθούμε και να ξεγυμνώσουμε από κοινού τον κόσμο; Αν ενωθούμε δε θά' χουμε πια συναγωνισμό, όλα τα εμπορεύματα θά'ναι στα χέρια μας και θα μπορούμε να ανεβάζουμε τις τιμές όποτε θέλουμε". Έτσι γεννιούνται οι καπιταλιστικές ενώσεις: Τα συνδικάτα και τα τραστ.

Τα συνδικάτα (ή καρτέλ) ξεχωρίζουνε από τα τραστ. Όταν οι καπιταλιστές φτιάχνουν ένα συνδικάτο, κλείνουνε σύμβαση ανάμεσά τους πως δε θα πουλήσουν κάτω από μια ορισμένη τιμή και πως θα μοιραστούνε τις παραγγελίες ή τις αγορές("εσύ θα πουλήσεις εκεί κι εγώ εδώ" κλπ.). Αλλά η διοίκηση του συνδικάτου δε μπορεί να κλείσει καμιά από τις συμβαλλόμενες επιχειρήσεις: κάθε μια από τις επιχειρήσεις αποτελεί τμήμα της ένωσης, διατηρώντας ωστόσο κάποια ανεξαρτησία. Στο τραστ αντίθετα οι επιχειρήσεις ενώνονται τόσο στενά που χάνουνε σχεδόν την ανεξαρτησία τους: η διοίκηση ενός τραστ μπορεί να κλείσει ένα εργοστάσιο, να το μετατρέψει, να το μεταφέρει αλλού, αν αυτό συμφέρει στο τραστ. Ο ιδιοχτήτης αυτός της επιχείρησης εξακολουθεί βέβαια να παίρνει τα κέρδη του, που μεγαλώνουν μάλιστα, όλα όμως διευθύνονται από τη στενή και συνεχτική ένωση των καπιταλιστών, το τραστ.

Τα συνδικάτα και τα τραστ κυριαρχούν σχεδόν ολότελα πάνω στην αγορά. Δε φοβούνται από κανένα συναγωνισμό, γιατί τον έχουν ολότελα καταργήσει και αντικαταστήσει από το καπιταλιστικό μονοπώλιο, δηλαδή από την κυριαρχία του τραστ.

Έτσι η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου διώχνει σιγά-σιγά το συναγωνισμό. Ο συναγωνισμός καταβροχθίζει ο ίδιος τον εαυτό του, αφού όσο πιο πολύ μεγάλωνε τόσο και πιο γρήγορα προχωρούσε η συγκεντροποίηση και τόσο πιο γρήγορα επίσης καταστρέφονται οι πιο αδύνατοι καπιταλιστές. Στο τέλος, η συγκέντρωση του κεφαλαίου πιστώνει η ίδια το συναγωνισμό που την έχει γεννήσει. Το ελεύθερο παιχνίδι της αγοράς, δηλαδή ο συναγωνισμός, αντικατασταίνεται από την κυριαρχία των μονοπωλημένων επιχειρήσεων, από τα τραστ και τα συνδικάτα.

"Φτάνουν μερικά παραδείγματα για να εχτιμήσουμε τη γιγάντια δύναμη των τραστ και των συνδικάτων. Το 1900 στις Ενωμένες Πολιτείες η αναλογία των συνδικάτων ήτανε στην υφαντουργία πάνω από τα 50%, στα ορυχεία 54%, στη χαρτοποιία 60%, στη μεταλλουργία (έξω από το ατσάλι) 84%, στην παραγωγή του σιδήρου και του ατσαλιού 84%, στη χημική παραγωγή 81%, κλπ. Περιττό να πούμε ότι σήμερα η αναλογία τους μεγάλωσε εξαιρετικά. Πραγματικά ολόκληρη η αμερικανική παραγωγή είναι τώρα συγκεντρωμένη σε δύο τραστ: το τραστ του πετρελαίου και τα τραστ του ατσαλιού. Κι απ'τά δυο αυτά τραστ εξαρτιόνται όλα τ'άλλα.

Κατά το 1923 στη Γερμανία, 92,6% απ'τήν παραγωγή του κάρβουνου στο λεκανοπέδιο του Ρουρ, ήτανε στα χέρια ενός μονάχα συνδικάτου. Το συνδικάτο του ατσαλιού έβγαλε σχεδόν τα μισά από τη γερμανικά παραγωγή ατσαλιού. Το τραστ της ζάχαρης έβγαζε το 70% σχεδόν της εσωτερικής αγοράς και τα 80% της εξωτερικής.

Ακόμα και στη Ρωσία μια ολόκληρη σειρά κλάδων βρίσκονταν ήδη κάτω από τον πλήρη έλεγχο των συνδικάτων. Το συνδικάτο Προντουγκόλ έβγαζε τα 60% από το κάρβουνο του Ντόνετς, το συνδικάτο Προνταμέτζ τα 85% έως 93% της μεταλλουργικής παραγωγής' το συνδικάτο Κρούλια τα 60% του λευκοσίδηρου. Το συνδικάτο Πρόντβαγκον είχε συγκεντρώσει τις 14 από τις 16 οικοδομικές επιχειρήσεις' το συνδικάτο του χαλκού τα 90%' το συνδικάτο της ζάχαρης ολόκληρη την παραγωγή της κλπ.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς ενός Ελβετού επιστήμονα, στις αρχές του 20ου αιώνα τα μισά κεφάλαια ολόκληρου του κόσμου βρίσκονται κιόλας στα χέρια των συνδικάτων και των τραστ.".

Τα συνδικάτα και τα τραστ δε συγκεντρώνουν μόνο ομοειδείς επιχειρήσεις. Βλέπουμε να εμφανίζονται ολοένα και περισσότερα τραστ που αγκαλιάζουν ταυτόχρονα πολλούς βιομηχανικούς κλάδους. Πώς έγινε αυτό;

Όλοι οι κλάδοι της παραγωγής συνδέονται κυρίως αναμεταξύ τους με την αγορά και με την πώληση. Ας πάρουμε της εξόρυξη του σιδηρομεταλλεύματος και του κάρβουνου, που χρησιμοποιείται για πρώτες ύλες στα χυτήρια και στα εργοστάσια μεταλλουργίας. Με τη σειρά τους τα εργοστάσια αυτά θα βγάλουν λ.χ. μηχανές. Οι μηχανές αυτές θα χρησιμεύσουν σα μέσα παραγωγής σε μια σειρά από άλλους κλάδους κτλ. κτλ.

Ας υποθέσουμε τώρα πως έχουμε στην κατοχή μας ένα χυτήριο σιδήρου. Αγοράζει σιδηρομετάλλευμα και κάρβουνο και ενδιαφέρεται να το αγοράσει σε φτηνή τιμή. Μα αν το μετάλλευμα και το κάρβουνο βρίσκονται στα χέρια ενός άλλου συνδικάτου;

Θ'αρχίσει τότε ανάμεσα στα δύο αυτά συνδικάτα μια πάλη που θα τελειώσει είτε με τη νίκη του ενός πάνω στο άλλο, είτε με τη συγχώνευσή τους. Και στη μια και στην άλλη περίπτωση, εμφανίζεται ένα καινούριο συνδικάτο που ενώνει και τους δυο κλάδους μαζί. Κατ'αυτόν τον τρόπο εννοείται μπορούν να συγχωνευθούν 2,3 και 10 κλάδοι. Αυτού του είδους οι επιχειρήσεις λέγονται σύνθετες (ή συνδυασμένες).

Κατ'αυτόν τον τρόπο τα συνδικάτα και τα τραστ συνενώνουν όχι μονάχα διαφορετικούς κλάδους, μα συγχωνεύουν σε μια και μόνη οργάνωση ανομοιογενείς παραγωγικούς κλάδους, συνδέουν ένα κλάδο με ένα δεύτερο, μ'ένα τρίτο, μ'ένα τέταρτο κτλ. ’λλοτε σ'όλους τους κλάδους οι επιχειρηματίες ήταν ανεξάρτητοι ο ένας απ'τόν άλλο, κι ολόκληρη η παραγωγή ήταν κομματιασμένη σε εκατοντάδες χιλιάδες μικρές φάμπρικες. Στις αρχές του 20ου αιώνα η παραγωγή ήταν κιόλας συγκεντρωμένη σε γιγαντιαία τραστ και συνένωναν πολυάριθμους παραγωγικούς κλάδους.

Οι ενώσεις ανάμεσα σε διαφορετικούς παραγωγικούς κλάδους δεν οφείλονται μονάχα στο σχηματισμό συνδυασμένων επιχειρήσεων. Πρέπει να στρέψουμε ακόμα την προσοχή μας σ'ένα σπουδαιότερο φαινόμενο, στο γεγονός ότι οι συνδυασμένες αυτές επιχειρήσεις σημαίνουν κυριαρχία των τραπεζών.

Πρέπει πρώτα όμως να πούμε μερικά λόγια για τις τράπεζες.

Είδαμε ότι όταν η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση φτάσει σ'έναν ορισμένο βαθμό, η ανάγκη κεφαλαίων γίνεται τότε αισθητή για να δώσει στις καινούριες επιχειρήσεις μια μεγάλη και γρήγορη επέκταση. (Η ανάγκη αυτή, ας το πούμε παρεμβατικά, γεννάει τις μετοχικές εταιρίες). Ώστε η δημιουργία καινούριων επιχειρήσεων απαιτεί ολοένα και μεγαλύτερα κεφάλαια.

Από το άλλο μέρος, ας δούμε τι κερδίζει ο καπιταλιστής. Ξέρουμε πως ένα μέρος χρησιμεύει για τη συντήρησή του, για το ντύσιμό του, με μια λέξη ξοδεύεται από τον ίδιο' το υπόλοιπο όμως το "συσσωρεύει". Πως γίνεται αυτό; Μπορεί κάθε στιγμή να μεγαλώνει η επιχείρησή του προσκομίζοντάς του το μερίδιο αυτό από τα κέρδη του; Όχι, γιατί βγάζει βέβαια αδιάκοπα χρήματα, όμως σιγά-σιγά. Πουλάει ένα μέρος από το εμπόρευμά του, που αποταμιεύει το αντίτιμό του σε χρήμα, πουλάει ακόμα ένα μέρος και αποταμιεύει ένα καινούριο χρηματικό ποσό. Μα το χρήμα αυτό για να μπορέσει να χρησιμεύσει στο μεγάλωμα της επιχείρησης, πρέπει να αντιπροσωπεύει ένα ορισμένο ποσό, αλλιώτικα δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί και μένει άχρηστο. Μ'αυτό συμβαίνει όχι μονάχα σ'έναν ή δυο καπιταλιστές, μα σ'όλους. Υπάρχει πάντοτε αχρησιμοποίητο κεφάλαιο. Μα όπως έχουμε δει, υπάρχει ζήτηση κεφαλαίων. Από το ένα μέρος υπάρχουν αχρησιμοποίητα κεφάλαια και από το άλλο, χρηματικές ανάγκες. Όσο περισσότερο συγκεντροποιείται το κεφάλαιο, τόσο περισσότερο η ανάγκη αυτή μεγάλων κεφαλαίων μεγαλώνει, μαζί με την ποσότητα του διαθέσιμου κεφαλαίου. Έτσι μεγάλωσε η σπουδαιότητα των τραπεζών. Για να μη μένει αχρησιμοποίητο, ο καπιταλιστής καταθέτει το χρήμα στην τράπεζα που το δανείζει στους βιομήχανους για το μεγάλωμα των παλιών επιχειρήσεων ή για τη δημιουργία νέων. Με το κεφάλαιο που πήραν οι βιομήχανοι από την τράπεζα τραβούν υπεραξία' δίνουν ένα μέρος της στην τράπεζα σαν τόκο για το δάνειο' η τράπεζα με τη σειρά της το δίνει στους καταθέτες της και φυλάει το υπόλοιπο για τον εαυτό της, σαν τραπεζιτικό κέρδος. Έτσι γυρίζουνε οι τροχοί της μηχανής.

Ο ρόλος, η σπουδαιότητα, η δραστηριότητα των τραπεζών, αναπτύχθηκαν τεράστια τα τελευταία αυτά χρόνια. Οι τράπεζες απορροφούν ολοένα και μεγαλύτερα κεφάλαια και τοποθετούν μια ποσότητα όλο και μεγαλύτερη στη βιομηχανία. Το τραπεζιτικό κεφάλαιο "δουλεύει" συνεχώς στη βιομηχανία, γίνεται το ίδιο βιομηχανικό κεφάλαιο. Η βιομηχανία πέφτει κάτω από την εξάρτηση των τραπεζών που την υποστηρίζουνε και την τροφοδοτούνε με κεφάλαιο. Το τραπεζιτικό κεφάλαιο μπολιάζεται στο βιομηχανικό κεφάλαιο. Και η καινούρια αυτή μορφή που παίρνει το κεφάλαιο ονομάζεται τραπεζιτικό κεφάλαιο. Ώστε το χρηματιστικό κεφάλαιο είναι τραπεζιτικό κεφάλαιο μπολιασμένο στο βιομηχανικό κεφάλαιο.

Το χρηματιστικό κεφάλαιο, συνδέει ανάμεσά τους δια μέσου των τραπεζών, όλους τους κλάδους της βιομηχανίας ακόμα περισσότερο και απ'τίς ενώσεις. Γιατί; Να μια μεγάλη τράπεζα. Προσφέρει κεφάλαια, όχι μόνο σε μια, μα σε πολλές επιχειρήσεις ή σε πολλά συνδικάτα: Όπως λέμε τις χρηματοδοτεί. Ό,τι την ενδιαφέρει είναι να μη φαγωθούν αναμεταξύ τους οι επιχειρήσεις, η τράπεζα τις ενώνει: δεύτερή της πολιτική είναι να πραγματοποιήσει τη συγχώνευση αυτών των επιχειρήσεων σε μια μονάχα, κάτω από τη διεύθυνσή της, η τράπεζα καταχτάει την κυριαρχία ολόκληρης της βιομηχανίας, ολόκληρης σειράς παραγωγικών κλάδων' οι έμπιστοι άνθρωποι των τραπεζών γίνονται διευθυντές των τραστ, των συνδικάτων και των επιχειρήσεων.

Στο τέλος, έχουμε τον ακόλουθο πίνακα: ολόκληρη η βιομηχανία μιας χώρας συνενώνεται δια μέσου των τραπεζών σε συνδικάτα, τραστ και συνδυασμένες επιχειρήσεις, μια φούχτα από μεγαλοτραπεζίτες, επικεφαλής ολόκληρης της οικονομικής ζωής μας, διευθύνει ολόκληρη τη βιομηχανία. Και το κράτος εκτελεί όλες τις επιθυμίες των ισχυρών αυτών των τραπεζών και των συνδικάτων.

"Αυτό μπορούμε πολύ εύκολα να το δούμε στην Αμερική. Στις Ενωμένες Πολιτείες, η κυβέρνηση δεν είναι παρά ο υπηρέτης των αμερικανικών τραστ. Το κοινοβούλιο δεν κάνει άλλο παρά να εγκρίνει τις αποφάσεις των ισχυρών της τράπεζας και των συνδικάτων. Τα τραστ ξοδεύουνε τεράστια ποσά για την εξαγορά των βουλευτών, για εκλογικές καμπάνιες κτλ. Ένας αμερικανός συγγραφέας (Μούερς) γράφει, ότι το 1904 το τραστ ασφαλειών Μοντουάλ ξόδεψε γι'αυτή τη δουλειά 364.019 δολάρια, και τα ίδια συνέχεια. Ο γαμπρός του Γουίλσον, ο υπουργός των οικονομικών Μακ 'Αντοο είναι ένας από τους μεγαλύτερους τραπεζίτες και διοικητές συνδικάτων. Οι γερουσιαστές, οι υπουργοί, οι βουλευτές, είναι είτε απλοί υπάλληλοι, είτε μέλη των μεγάλων τραστ. Το κράτος στην "ελεύθερη δημοκρατία" είναι ένα εργοστάσιο για να γδέρνει το λαό".

Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι μια καπιταλιστική χώρα κάτω από την κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου, μεταβάλλεται εξ'ολοκλήρου σε ένα τεράστια συνδυασμένο τραστ που επικεφαλείς του βρίσκονται οι τράπεζες και που διοικητικό του συμβούλιο είναι η αστική κρατική εξουσία. Η Αμερική, η Αγγλία, η Γαλλία, η Γερμανία κτλ., δεν είναι παρά εθνικά καπιταλιστικά τραστ, ισχυρές οργανώσεις των αυτοκρατόρων στις τράπεζες και τα συνδικάτα, που εκμεταλλεύονται και καταπιέζουν εκατοντάδες εκατομμύρια εργάτες, μισθωτούς σκλάβους.

27. Ο ιμπεριαλισμός

Το χρηματιστικό κεφάλαιο περιορίζει σε ένα ορισμένο σημείο σε κάθε χώρα την αναρχία της καπιταλιστικής παραγωγής. Οι αντίπαλοι ατομικοί επιχειρηματίες, διαλύονται μέσα σ'ένα εθνικό καπιταλιστικό τραστ. Τι γίνεται όμως τότε με μια από τις θεμελιώδεις αντιφάσεις του καπιταλισμού; Γιατί τό'χουμε πει πολλές φορές ότι αυτό το σύστημα θα εξαφανιστεί ασφαλώς, από τό'να μέρος λόγω της κακής του οργάνωσης και από το άλλο μέρος γιατί στους κόλπους αυτού του συστήματος βασιλεύει η πάλη των τάξεων. Μα όταν η μια από τις αντιφάσεις αυτές εξαφανιστεί, είναι βάσιμη η πρόβλεψή μας σχετικά με το τέλος του καπιταλισμού;

Στην πραγματικότητα δεν καταργούνται ούτε η αναρχία στην παραγωγή ούτε ο συναγωνισμός, ή πιο σωστά, καταργούνται σ'έναν τόπο για να εκδηλωθούν με μεγαλύτερη οξύτητα αλλού. Ας εξετάσουμε το φαινόμενο αυτό πιο λεπτομερειακά.

Ο τωρινός καπιταλισμός είναι ένας καπιταλισμός παγκόσμιος. Όλες οι χώρες εξαρτώνται η μια από την άλλη. Δεν υπάρχει ούτε μια γωνιά της γης που να μη βρίσκεται σήμερα κάτω από το πέλμα του κεφαλαίου, ούτε μια χώρα που να παράγει μόνη της ό,τι της χρειάζεται.

"Ολόκληρη σειρά από προϊόντα δε μπορούν να παραχθούν παρά σε ορισμένους τόπους: Στις ψυχρές χώρες δε βγαίνουν πορτοκάλια και δε μπορούμε να βγάλουμε σιδηρομετάλλευμα παρά μονάχα από τα εδάφη όπου βρίσκεται. Ο καφές, το κακάο, το καουτσούκ βγαίνουν μονάχα στις θερμές χώρες. Το μπαμπάκι καλλιεργείται στις Ενωμένες Πολιτείες, στις Ινδίες, στην Αίγυπτο, στο Τουρκεστάν, απ'όπου εξάγεται σ'όλες τις χώρες του κόσμου. Κάρβουνο διαθέτουν: η Αγγλία, η Γερμανία, οι Ενωμένες Πολιτείες, η Τσεχοσλοβακία, η Ρωσία, ενώ η Ιταλία που δεν έχει, εξαρτιέται ολότελα από το αγγλικό κάρβουνο, το γερμανικό κτλ. Το στάρι στέλνεται από την Αμερική, από τις Ινδίες, από τη Ρωσία, από τη Ρουμανία, σ'όλες τις χώρες.

Από το άλλο μέρος, ορισμένες χώρες είναι περισσότερο πολιτισμένες από άλλες. Έτσι κάθε είδους βιομηχανικά προϊόντα ρίχνονται απ'αυτές τις χώρες στις αγορές των καθυστερημένων χωρών: Τα μεταλλουργικά προϊόντα προσφέρονται σ'ολόκληρη την υφήλιο, κυρίως από την Αγγλία, τις Ενωμένες Πολιτείες και τη Γερμανία' τα χημικά προϊόντα προσφέρονται πριν τον πόλεμο κυρίως από τη Γερμανία.

Όλες οι χώρες εξαρτώνται αναμεταξύ τους. Ως που μπορεί να φτάσει αυτή η εξάρτηση, το βλέπουμε στο παράδειγμα της Αγγλίας που εισάγει τα 75 ως 80% σταριού και το μισό από το κρέας που χρειάζεται, μα που σ'αντάλλαγμα είναι υποχρεωμένη να εξάγει το μεγαλύτερο μέρος από τα βιομηχανικά της προϊόντα".

Το χρηματιστικό κεφάλαιο καταργεί τον συναγωνισμό στην παγκόσμια αγορά; Και συνενώνοντας τους καπιταλιστές σ'αυτή ή σε κείνη τη χώρα, δημιουργεί μια παγκόσμια οργάνωση; Όχι. Η αναρχία στην παραγωγή κι ο συναγωνισμός μέσα σε μια ορισμένη χώρα παύουνε, λίγο πολύ, γιατί οι πολύ μεγάλες ατομικές επιχειρήσεις συνενώνονται σ'ένα εθνικό καπιταλιστικό τραστ. Η πάλη όμως ανάμεσα στα εθνικά αυτά καπιταλιστικά τραστ γίνεται τόσο και πιο λυσσασμένη. Πράγμα που πάντοτε παρατηρείται στη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου. Όταν οι μικρές επιχειρήσεις χάνονται, ο αριθμός των ανταγωνιστών λιγοστεύει, αφού δε μένουν πια παρά μονάχα οι μεγάλοι' για τούτο δε, παλεύουνε με ισχυρά μέσα και ο συναγωνισμός ανάμεσα στους ξεχωριστούς βιομήχανους παραχωρεί τη θέση του στη μάχη ανάμεσα στα τραστ. Ο αριθμός των τραστ είναι βέβαια μικρότερος από τον αριθμό των βιομηχάνων. Η πάλη τους όμως είναι πιο βίαιη, πιο λυσσασμένη και πιο καταστρεφτική. Όταν οι καπιταλιστές μιας ιδιαίτερης χώρας διώξουν όλους τους μικρούς ανταγωνιστές τους και οργανωθούν σ'ένα εθνικό καπιταλιστικό τραστ, ο αριθμός των ανταγωνιστών λιγοστεύει ακόμα περισσότερο. Οι ανταγωνιστές είναι τώρα πια τεράστιες καπιταλιστικές δυνάμεις. Και η πάλη τους συνοδεύεται από ανήκουστες καταστροφές και έξοδα. Γιατί ο συναγωνισμός των εθνικών καπιταλιστικών τραστ εκδηλώνεται σε περίοδο "ειρήνης" με τον αιφνιδιασμό των εξοπλισμών, για να καταλήξει στους καταστρεφτικούς πολέμους. Έτσι το χρηματιστικό κεφάλαιο, που καταργεί το συναγωνισμό στην κάθε χώρα χωριστά, οδηγεί σ'ένα λυσσασμένο, τερατώδη συναγωνισμό ανάμεσα σ'όλες τις καπιταλιστικές χώρες. Γιατί ο συναγωνισμός αυτός ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες οδηγεί τελικά σε μια καταχτητική πολιτική, στον πόλεμο; Για ποιο λόγο ο συναγωνισμός αυτός δε θα μπορούσε νά'ναι ειρηνικός; Όταν δυο εργοστασιάρχες βρίσκονται σε συναγωνισμό, δε ρίχνονται ο ένας πάνω στον άλλο με το μαχαίρι στο χέρι, μα επιδιώκουνε να πάρουνε ο ένας τους αγοραστές του αλλουνού σε μια ειρηνική πάλη. Γιατί λοιπόν ο συναγωνισμός στην παγκόσμια αγορά γίνεται τόσο λυσσασμένος και ένοπλος;

Ας εξετάσουμε γιατί η πολιτική της αστικής τάξης έπρεπε ν'αλλάξει περνώντας από τον παλιό καπιταλισμό, όπου ανθούσε ο ελεύθερος συναγωνισμός, στο νέο καπιταλισμό, όπου ηγεμονεύει το χρηματιστικό κεφάλαιο.

Ας αρχίσουμε μ'αυτό που λέγεται τελωνειακή πολιτική. Στην πάλη ανάμεσα στις χώρες, κάθε κυβέρνηση που προστατεύει πάντα τους καπιταλιστές της, βρήκε από πολύ καιρό ένα μέσο πάλης στους τελωνειακούς δασμούς. Όταν λ.χ. οι Ρώσοι βιομήχανοι της υφαντουργίας φοβούνταν μήπως οι ’γγλοι ή Γερμανοί ανταγωνιστές τους εισάγουν τα εμπορεύματά τους στη Ρωσία και τους ρίξουνε μ'αυτό τον τρόπο τις τιμές, η αφοσιωμένη σ'αυτούς τσαρική κυβέρνηση έβαζε αμέσως δασμούς στα αγγλικά και τα γερμανικά υφάσματα. Αυτό εμπόδιζε βέβαια την είσοδο ξένων εμπορευμάτων στη Ρωσία και οι εργοστασιάρχες διακήρυχναν πως οι τελωνειακοί δασμοί ήταν αναγκαίοι για την προστασία της εθνικής βιομηχανίας. Στις διάφορες χώρες βέβαια ήταν και διαφορετικοί οι σκοποί που οδηγούσαν τους μεν ή τους δε.

Πρέπει να παρατηρήσουμε πως κυρίως οι καπιταλιστές των πιο μεγάλων χωρών και οι πιο ισχυροί, με επικεφαλής τους την Αμερική, απαιτούσανε και επιβάλανε τους πιο υψηλούς δασμούς. Ο συναγωνισμός μπορούσε πραγματικά να τους βλάψει;

Ας υποθέσουμε ότι ολόκληρη η υφαντουργία μιας χώρας είναι μονοπωλημένη από ένα συνδικάτο ή ένα τραστ. Τι θα γίνει τότε με τους τελωνειακούς δασμούς; Οι ισχυροί των καπιταλιστικών συνδικάτων αυτής της χώρας; έχουν μ'ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: πρώτα-πρώτα απαλλάσσονται απ'τόν εξωτερικό συναγωνισμό' μπορούν κατόπιν χωρίς κανένα κίνδυνο ν'αυξήσουν τις τιμές των εμπορευμάτων τους σχεδόν στην αξία των τελωνειακών δασμών. Ας υποθέσουμε τώρα ότι σ'ένα μέτρο ύφασμα, οι δασμοί έχουν αυξηθεί κατά ένα ρούβλι. Τότε οι βαρόνοι του υφαντουργικού συνδικάτου μπορούν άφοβα ν'αυξήσουν κατά ένα ρούβλι ή κατά ενενήντα καπίκια την τιμή του υφάσματος. Αν δεν υπήρχε το συνδικάτο, ο συναγωνισμός ανάμεσα στους καπιταλιστές στο εσωτερικό της χώρας θά'ριχνε αμέσως τις τιμές. Όμως το συνδικάτο χωρίς φόβο μπορεί να επιχειρήσει αυτή την αύξηση: ο τελωνειακός δασμός είναι πολύ υψηλός για να αντιμετωπίσει τον εξωτερικό συναγωνισμό και ο εσωτερικός συναγωνισμός καταργείται. Το κράτος των ισχυρών του συνδικάτου με τους τελωνειακούς δασμούς απολαβαίνει εισοδήματα και το ίδιο το συνδικάτο πραγματοποιεί ένα συμπληρωματικό κέρδος, χάρη στην αύξηση των τιμών. Οι ισχυροί, χάρη στο συμπληρωματικό αυτό κέρδος, μπορούν να εξάγουν τα εμπορεύματά τους στις άλλες χώρες και να τα πουλάνε έτσι με ζημιά, με μοναδικό σκοπό να διώξουνε από τις χώρες αυτές τους ανταγωνιστές τους. Έτσι το ρωσικό συνδικάτο των διυλιστηρίων ζάχαρης κρατούσε στη Ρωσία τη ζάχαρη σε σχετικά υψηλές τιμές, ενώ την πουλούσε στην Αγγλία σε τιμές εξευτελιστικές, με μοναδικό σκοπό να διώξει τους ανταγωνιστές του από την αγγλική αγορά. Έχει γίνει πια παροιμία πως στην Αγγλία τρέφανε τα γουρούνια με ρωσική ζάχαρη. Ώστε με τους τελωνειακούς δασμούς, οι ισχυροί των συνδικάτων έχουν τη δυνατότητα να καταληστεύουν τους συμπατριώτες τους και να βάζουν κάτω από την κυριαρχία τους, τους ξένους αγοραστές.

Όλα αυτά έχουν πολύ σπουδαίες συνέπειες. Είναι ολοφάνερο ότι η υπεραξία των κυρίων του συνδικάτου αυξάνει μαζί με τον αριθμό των προβάτων, που αφήνονται να κουρευτούν κάτω από τα τελωνειακά τείχη. Αν η χώρα είναι μικρή, το κέρδος δε θά'ταν μεγάλο. Αντίθετα, αν η χώρα είναι μεγάλη και πυκνοκατοικημένη, τα κέρδη θα είναι σημαντικά, θα μπορούν τότε να ριχτούν στην παγκόσμια αγορά, με τις μεγαλύτερες ελπίδες επιτυχίας. Μα τα τελωνειακά σύνορα συμπέφτουνε γενικά με τα εθνικά σύνορα. Πως θα φαρδύνουμε λοιπόν τα εθνικά σύνορα; Πως θα αποσπάσουμε ένα κομμάτι ξένης γης και να το ενσωματώσουμε στο έδαφος του δικού μας έθνους; Με τον πόλεμο. Η κυριαρχία των κυρίων του συνδικάτου συνδέεται λοιπόν αναγκαστικά με τους καταχτητικούς πολέμους. Κάθε καπιταλιστικό κράτος προσπαθεί με τη ληστεία να επεχτείνει τα σύνορά του: τα συμφέροντα των ισχυρών του συνδικάτου, τα συμφέροντα του χρηματιστικού κεφαλαίου το απαιτούν. Επέχταση των συνόρων είναι συνώνυμο του πολέμου.

Έτσι η τελωνειακή πολιτική των συνδικάτων και των τραστ, μαζί με την πολιτική τους στην παγκόσμια αγορά, οδηγεί σε σφοδρότατες συγκρούσεις. Υπάρχουν όμως και άλλες αιτίες που οδηγούν εκεί.

Είδαμε πως η ανάπτυξη της παραγωγής, φέρνει μαζί της μιαν ακατάπαυστη συσσώρευση υπεραξίας. Έτσι, σε κάθε προοδευμένη καπιταλιστική χώρα παράγεται παραπανίσιο κεφάλαιο, που αποδίνει λιγότερα από μια καθυστερημένη χώρα. Όσο μεγαλύτερο είναι το πλεόνασμα αυτό του κεφαλαίου, τόσο περισσότερο προσπαθούνε να το εξάγουν και να το τοποθετήσουνε σε άλλες χώρες. Η τελωνειακή πολιτική ευνοεί εξαιρετικά τις τέτοιες τοποθετήσεις.

Πραγματικά, οι τελωνειακοί δασμοί παρεμποδίζουν την εισαγωγή εμπορευμάτων, όταν οι Ρώσοι εργοστασιάρχες, λ.χ., χτυπήσουνε με υψηλούς δασμούς τα γερμανικά εμπορεύματα, οι Γερμανοί εργοστασιάρχες δυσκολεύονται περισσότερο να διαδώσουν τα εμπορεύματά τους στη Ρωσία.

Τότε οι Γερμανοί καπιταλιστές βρήκαν μιαν άλλη διέξοδο: να εξάγουν στη Ρωσία τα κεφάλαιά τους' χτίσανε εκεί εργοστάσια, αγοράσανε μετοχές ρωσικών επιχειρήσεων, ή δημιουργήσανε καινούριες επιχειρήσεις, όμως οι τελωνειακοί δασμοί δεν αποτελούν εμπόδιο σε μια τέτοια εξαγωγή; Καθόλου. Όχι μονάχα δεν την εμποδίζουν μα αντίθετα την ευνοούν, την προκαλούνε. Και πραγματικά, όταν οι Γερμανοί καπιταλιστές φτιάχνανε εργοστάσια στη Ρωσία, και προσκολλούνταν επιπλέον σε κάποιο "ρωσικό" συνδικάτο, τα ρωσικά εισαγωγικά τέλη τους βοηθούσανε να τσεπώνουνε υπεραξία. τους ήτανε το ίδιο ωφέλιμο για την καταλήστευση του λαού όσο και στους Ρώσους συνεταίρους τους.

Το κεφάλαιο δεν εξάγεται από το ένα κράτος στο άλλο μονάχα για να συγχωνευθεί εκεί ή για να υποστηρίξει επιχειρήσεις' πολλές φορές δανείζεται με τόκο σ'αυτό το κράτος, δηλαδή για ν'αυξήσει αυτό το κράτος το δημόσιο χρέος του και να γίνει οφειλέτης στο άλλο. Σε μια τέτοια περίπτωση το κράτος που χρωστάει, αναλαβαίνει την υποχρέωση να κάνει όλες του τις αγορές (κυρίως τις αγορές ειδών εξοπλισμού) από τους βιομήχανους του κράτους που του δάνεισε κεφάλαια. Έτσι συρρέουν από ένα κράτος σε άλλο τεράστια κεφάλαια, που τοποθετούνται απ'τό'να μέρος σε επιχειρήσεις και σε οικοδομές και από τ'άλλο σε κρατικά δάνεια. Κάτω από την κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου, η εξαγωγή κεφαλαίων φτάνει σε πρωτοφανείς αναλογίες.

"Να, σαν παράδειγμα, μερικοί άνθρωποι πού'χουνε κιόλας παλιώσει, μα που είναι αρκετά εύγλωττοι. Η Γαλλία το 1912 είχε τοποθετήσει σε 26 χώρες 35 δισεκατομμύρια φράγκα. (Να γιατί-ας ειπωθεί παρεμβατικά-η γαλλική μπουρζουαζία είχε τόσο λυσσάξει που ακυρώσαμε τα χρέη του Τσάρου κι αρνούμαστε να τα πληρώσουμε στους γάλλους τοκογλύφους). Το 1905 η εξαγωγή κεφαλαίων ξεπερνούσε ήδη τα 40 δισεκατομμύρια. Η Αγγλία το 1911 είχε στο εξωτερικό 1.600.000 περίπου λίρες στερλίνες(μια λίρα ισοδυναμούσε πριν τον πόλεμο με 10 ρούβλια και 25 φράγκα), αν λογαριάσουμε μάλιστα στις αγγλικές αποικίες, ξεπερνούσε τα 3 δισεκατομμύρια λίρες. Η Γερμανία είχε πριν τον πόλεμο στο εξωτερικό πάνω-κάτω 35 δισεκατομμύρια μάρκα. Κοντολογίς, κάθε καπιταλιστική χώρα εξήγαγε τεράστια κεφάλαια για να ληστεύει κατ'αυτόν τον τρόπο τους ξένους λαούς".

Η εξαγωγή του κεφαλαίου έχει σοβαρά επακόλουθα. Τα μεγάλα κράτη μαλώνουν αναμεταξύ τους σε ποια χώρα θα βγάλει καθένα απ'αυτά τα κεφάλαιά του. Όταν οι καπιταλιστές εξάγουν τα κεφάλαιά τους σε μια "ξένη" χώρα, ριψοκινδυνεύουν όχι μερικά εμπορεύματα, μα τεράστια ποσά, που φτάνουν τα εκατομμύρια και τα δισεκατομμύρια. Απ'όπου, φυσικά, και η επιθυμία τους νά'χουνε ολότελα στο χέρι τους μικρές χώρες, όπου έχουν τοποθετήσει τα κεφάλαιά τους και να υποχρεώνουν τα στρατεύματά τους να επαγρυπνούν για τις τοποθετήσεις αυτές. Προσπαθούνε με κάθε θυσία να υποτάξουν στην κυριαρχία τους αυτές τις χώρες, μ'άλλα λόγια να τις καταχτήσουν. Και επειδή οι αδύνατες αυτές μικρές χώρες μπορούν να χτυπηθούν ταυτόχρονα από πολλά μεγάλα ληστρικά κράτη, είναι φυσικό τα ληστρικά αυτά κράτη να συγκρούονται στο τέλος μεταξύ τους. Κι αυτό γίνεται. Ώστε, η εξαγωγή του κεφαλαίου οδηγεί επίσης και στον πόλεμο.

Με τους δασμούς που επιβάλλονται από τα συνδικάτα, η πάλη για τις αγορές παίρνει τρομερή οξύτητα. Προς το τέλος του 19ου αιώνα δεν υπήρχανε σχεδόν πια ελεύθερα εδάφη για την εξαγωγή των εμπορευμάτων και των κεφαλαίων τους. Και ξαφνικά η τιμή των πρώτων υλών, όπως των μετάλλων, του μαλλιού, του ξύλου, του κάρβουνου και του μπαμπακιού, άρχισαν ν'ανεβαίνουν. Τα χρόνια πριν του πολέμου, η πάλη για τις αγορές έφτασε στο κατακόρυφό της' ήταν η πάλη για καινούριες πηγές πρώτων υλών. Οι καπιταλιστές μέσα σ'ολόκληρο τον κόσμο ψάχνανε να βρούνε καινούρια ορυχεία, καινούρια κοιτάσματα και καινούριες αγορές για τα μεταλλουργικά τους προϊόντα, τα υφάσματά τους και τ'άλλα εμπορεύματα, καθώς επίσης κι ένα καινούριο αγοραστικό κοινό για να το κλέψουν. ’λλοτε πολλοί οικονομικοί οίκοι μπορούσαν τις περισσότερες φορές μέσα στην ίδια χώρα, να συναγωνίζονται "ειρηνικά", και, βολεύονται κουτσά-στραβά. Με την κυριαρχία των τραπεζών και των τραστ, η κατάσταση άλλαξε. Ας υποθέσουμε, ανακαλύφθηκαν καινούρια κοιτάσματα σιδήρου. Πέφτουν αμέσως στα χέρια μιας τράπεζας ή σ'ένα τραστ, που τα καπαρώνει ολότελα και μονοπωλεί την κατοχή τους. Όσο για τους καπιταλιστές των άλλων χωρών δεν τους μένει τίποτα να κάνουν. Κι αυτό γίνεται όχι μονάχα με τις πρώτες, μα και με τις αγορές. Ας υποθέσουμε ότι ξένο κεφάλαιο διεισδύει σε κάποια απομακρυσμένη αποικία. Η πώληση των εμπορευμάτων θα οργανωθεί αμέσως σε μεγάλη έχταση. Συνήθως κάποια γιγάντια φίρμα παίρνει την επιχείρηση στα χέρια της, ιδρύει αμέσως υποκαταστήματα και προσπαθεί, ασκώντας πίεση πάνω στις τοπικές αρχές και με χίλια τεχνάσματα και απάτες, να μονοπωλήσει την αγορά και να διώξει τους ανταγωνιστές της. Είναι λοιπόν φανερό ότι η συνδικαλιστική μορφή επιβάλλεται στο μονοπωλιακό κεφάλαιο, στα τραστ και στα συνδικάτα. Δεν είναι πια "ο παλιός καλός καιρός", μα η πάλη από κει και μπρος ανάμεσα στους ληστές και άρπαγες μονοπωλείται για την παγκόσμια αγορά.

Η ανάπτυξη του χρηματιστικού κεφαλαίου οξύνει μοιραία την πάλη για αγορά και πρώτες ύλες και οδηγεί σε σφοδρότατες συγκρούσεις.

Το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, τα μεγάλα ληστρικά κράτη προσαρτήσανε ξένα εδάφη που ανήκαν πριν σε μικρά έθνη. Από το 1876 ως το 1914, οι μεγάλες δυνάμεις όπως τις λένε, κατοχυρώσανε σχεδόν 25 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα' κλέψανε έτσι ξένα εδάφη που η έχτασή τους ξεπερνούσε πάνω από δυο φορές τη συνολική έχταση της Ευρώπης. Ολόκληρη η υφήλιος βρέθηκε μοιρασμένη ανάμεσα στους μεγάλους αυτούς άρπαγες: κάνανε όλες αυτές τις χώρες αποικίες τους, υποτελείς τους, σκλάβους τους.

"Μερικά παραδείγματα: Η Αγγλία κατάχτησε από το 1870 στην Ασία το Βελουχιστάν, τη Βιρμανία, την Κύπρο, ολόκληρη τη βόρεια Bόρνεο, το Wei-Hai-wei,το Χονγκ-Κονγκ, μεγάλωμα της εγκατάστασής της στη Σιγκαπούρη, κυρίως τη χερσόνησο του Σινά κτλ., στην Ωκεανία κατέλαβε ολόκληρο συγκρότημα νησιών, το ανατολικό μέρος της Νέας Γουινέας, το μεγαλύτερο μέρος από τα νησιά του Σολομώντα , το νησί Τόγκα κτλ. στην Αφρική, άπλωσε την κυριαρχία της στην Αίγυπτο, στο Σουδάν, μαζί και την Ουγκανία, στην Ανατολική Αφρική, τη "Βρετανική" Σομαλία, τη Σανλιβαρία, την Πάμπα' απορρόφησε τις δυο Δημοκρατίες των Μπόερς, τη Ροδεσία, την κεντρική "Βρετανική" Αφρική, κατέλαβε την περιοχή του Νίγκρα, κτλ. κτλ.

Η Γαλλία από το 1870 υπόταξε το ’νναμ, το Τονκίνο, το Λάος, την Τυνησία, τα νησιά Κομόρες, τη Μαδαγασκάρη, μεγάλες εκτάσεις στη Σαχάρα, το Σουδάν και τη Γουινέα, κατάχτησε εδάφη στην αρχή του Ιβοίρε, στο Νταουμάου, στη Σομαλία κλπ. Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι γαλλικές αποικίες ήτανε 20 φορές μεγαλύτερες από την ίδια τη Γαλλία, όσο για την Αγγλία, οι αποικίες της είναι εκατό φορές μεγαλύτερες από τη μητρόπολη.

Η Γερμανία από το 1884 πήρε κι αυτή μέρος στις αρπαγές αυτές και μέσα σε λίγο καιρό κατάφερε να καταλάβει τεράστιες εχτάσεις.

Η Τσαρική Ρωσία εφάρμοσε επίσης σε μεγάλη έχταση τη ληστρική πολιτική, τα τελευταία χρόνια προ παντός, στην Ασία, πράγμα που την έφερε σε σύγκρουση με την Ιαπωνία που ήθελε ν'αρπάξει την Ασία από την άλλη άκρη.

Οι Ενωμένες Πολιτείες κυριεύσανε πολλά νησιά γύρω από την Αμερική, κατόπιν άρχιζαν να κλέβουν το βιος των άλλων πάνω στην ίδια την Ήπειρο. Εξαιρετικά απαίσια είναι η ληστρική πολιτική τους στο Μεξικό.

Συνολικά, οι έξι αυτές μεγάλες δυνάμεις είχαν στα 1914 έχταση 16 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, ενώ οι αποικίες τους φτάνανε τα 81 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα."

Οι ληστρικές αυτές επιδρομές στρέφονταν κατά πρώτο ενάντια σε μικρές χώρες αδύνατες και ανυπεράσπιστες. Οι χώρες αυτές πέφτανε πρώτες. Όπως στην πάλη ανάμεσα στους εργοστασιάρχες και τους χειροτέχνες, οι χειροτέχνες ήταν εκείνοι που καταστρέφονταν πρώτοι, έτσι και τα μεγάλα εθνικά τραστ, οι μεγαλοκαπιταλιστές, οι οργανωμένοι ληστές καταστρέφανε πρώτα-πρώτα τις μικρές χώρες και τις υποτάσσανε. Έτσι πραγματοποιούνταν η συγκέντρωση του κεφαλαίου στην παγκόσμια οικονομία: τα μικρά κράτη χάνονταν, τα μεγάλα ληστρικά κράτη πλουτίζανε, κερδίζανε σε έχταση και σε δύναμη.

Από τη στιγμή όμως που ολόκληρη η υφήλιος είχε λεηλατηθεί, ήταν πολύ φυσικό η πάλη να συνεχιστεί ανάμεσά τους: η θανάσιμη πάλη για ένα καινούριο μοίρασμα του κόσμου ανάμεσα στα ληστρικά κράτη γίνονταν μοιραία.

Η καταχτητική πολιτική που διεξάγει το χρηματιστικό κεφάλαιο για τις αγορές, τις πρώτες ύλες, τις τοποθετήσεις κεφαλαίων, ονομάζεται ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ. Ο ιμπεριαλισμός βγαίνει από το χρηματιστικό κεφάλαιο. Ακριβώς όπως μια τίγρης δε μπορεί να ζήσει με χορτάρι, έτσι και το χρηματιστικό κεφάλαιο δε μπορεί νά'χει παρά μια πολιτική καταχτήσεων, αρπαγής, βίας, πολέμων. Καθένα από τα εθνικά κεφαλαιοχρηματιστικά τραστ θέλει πραγματικά να καταχτήσει ολόκληρο τον κόσμο, να ιδρύσει μια παγκόσμια αυτοκρατορία όπου να βασιλεύει αδιαίρετα η χούφτα των καπιταλιστών του νικηφόρου έθνους. Ο αγγλικός ιμπεριαλισμός λ.χ., ονειρεύεται μια "Μεγάλη Βρετανία" που να κυριαρχεί σ'ολόκληρη την υφήλιο, όπου οι μεγιστάνες των αγγλικών συνδικάτων θα κρατούν κάτω απ'τό μαστίγιό τους, τους Νέγρους και τους Ρώσους, τους Γερμανούς και τους Κινέζους, τους Ινδούς και τους Αρμένηδες, με μια λέξη πάνω από εκατοντάδες εκατομμύρια μαύρους, κίτρινους, άσπρους, και κόκκινους σκλάβους. Το όνειρο αυτό έχει αρχίσει ήδη να πραγματοποιείται. Και η όρεξη έρχεται τρώγοντας. Το ίδιο οι Ρώσοι ιμπεριαλιστές ονειρεύονται μια "Μεγάλη Ρωσία", οι Γερμανοί ιμπεριαλιστές μια "Μεγάλη Γερμανία".

Είναι φανερό πως η κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου ρίχνει μοιραία ολόκληρη την ανθρωπότητα στην αιμάτινη άβυσσο των πολέμων που γίνονται για τα κέρδη των τραπεζιτών και των βιομηχανικών συνδικάτων-πόλεμοι που έχουν για σκοπό όχι την εθνική άμυνα, μα την αρπαγή ξένων εδαφών, την υποταγή του κόσμου στο χρηματιστικό κεφάλαιο της νικήτριας χώρας. Τέτοιος ήταν ο παγκόσμιος πόλεμος του 1914-1918.

28. Ο μιλιταρισμός

Η κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου, των τραπεζών και των συνδικάτων εκδηλώνεται και μ'ένα άλλο φαινόμενο' την πρωτάκουστη αύξηση των εξόδων για πολεμικούς εξοπλισμούς, ναυτικούς και αεροπορικούς στόλους. Κι αυτό είναι πολύ φυσικό. Τα παλιότερα χρόνια κανένας από τους ληστές αυτούς δε θα μπορούσε να σκεφτεί ακόμα και σαν σ'όνειρο μια τέτοια παγκόσμια κυριαρχία. Τώρα όμως οι ιμπεριαλιστές ελπίζουν να πραγματοποιήσουνε το όνειρο τους. Για την υπέρτατη αυτή μάχη, οι μεγάλες δυνάμεις συγκεντρώνουν τις δυνάμεις τους. Καταβροχθίζοντας το βιος του αλλουνού, τ'άγρια αυτά θεριά αλληλοβλέπονται αναμεταξύ τους, απ'τό φόβο μήπως δαγκώσει το ένα το άλλο.

Κάθε μεγάλη δύναμη ήταν λοιπόν υποχρεωμένη να οργανώσει ένα στρατό όχι μονάχα για τις αποικίες και τους δικούς της εργάτες, μα και για τους ανταγωνιστές της στη ληστεία. Κάθε φορά που μια μεγάλη δύναμη εγκαινίαζε ένα καινούριο σύστημα εξοπλισμού, μια άλλη ζητούσε να την ξεπεράσει για να μη μείνει σε μειονεχτική θέση. Έτσι άρχισε ο τρελός χορός των εξοπλισμών: η μια δύναμη παράσερνε την άλλη. Αυτό το είδαμε κιόλας χτες με τις γιγάντιες επιχειρήσεις και τα τραστ των βασιλιάδων των κανονιών: τους Πουτίλωφ, τους Κρουπ, τους ’ρμστρονγκ, τους Γουϊκερς. Τα τραστ αυτά των βιομηχάνων των κανονιών αποταμιεύουνε τεράστια κέρδη, συνάπτουνε σχέσεις με τα επιτελεία και με όλα τα μέσα ρίχνουνε κι αυτοί λάδι στη φωτιά, οξύνοντας κάθε σύγκρουση: γιατί η ευημερία τους εξαρτιέται από τον πόλεμο.

Τέτοιο ήτανε το απάνθρωπο θέαμα της καπιταλιστικής κοινωνίας πριν τον πόλεμο. Τα εθνικά τραστ πλημμύριζαν από εκατομμύρια μπαγιονέτες' στη στεριά, στον αγέρα, στη θάλασσα όλα ήταν έτοιμα για μια παγκόσμια πάλη. Μέσα στα έξοδα του κράτους, ο προϋπολογισμός του πολέμου έπαιρνε ολοένα και μεγαλύτερη θέση. Στην Αγγλία λ.χ. το 1875, οι στρατιωτικές δαπάνες υπολογίζονταν στα 38,6% δηλαδή περισσότερο από το τρίτο, και το 1907 - 1908 στα 48,6%, δηλαδή σχεδόν το μισό των γενικών δαπανών του κράτους. Στις Ενωμένες Πολιτείες το 1908 αντιπροσωπεύανε τα 56,9%, δηλαδή πάνω από το μισό. Το ίδιο και στις άλλες χώρες. Ο "πρωσικός" μιλιταρισμός άνθιζε σ'όλα τα μεγάλα "τραστ - Κράτη". Οι βασιλιάδες των κανονιών θησαυρίζανε. Κι ολόκληρος ο κόσμος κυλούσε με ιλιγγιώδη ταχύτητα, στον πιο αιματηρό απ'τούς πολέμους, στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σφαγείο.

29. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος του 1914-1918

Η ιμπεριαλιστική πολιτική των "μεγάλων δυνάμεων" έπρεπε αργά ή γρήγορα να προκαλέσει μια σύγκρουση. Είναι ολωσδιόλου φανερό ότι η αρπαχτική αυτή πολιτική όλων των μεγάλων δυνάμεων προκάλεσε τον πόλεμο. Μονάχα ηλίθιοι μπορούν να πιστέψουν σήμερα ότι ο πόλεμος ξέσπασε γιατί οι Σέρβοι σκότωσαν έναν Αυστριακό πρίγκιπα ή γιατί η Γερμανία κατέλαβε το Βέλγιο. Στις αρχές του πολέμου γινόταν πολύ συζήτηση για το ποιος ήτανε υπεύθυνος. Οι Γερμανοί καπιταλιστές ισχυρίζονταν πως η Ρωσία είχε επιτεθεί εναντίον της Γερμανίας και οι Ρώσοι έμποροι με τη σειρά τους πως η Γερμανία είχε επιτεθεί εναντίον της Ρωσίας. Στην Αγγλία λέγανε πως κάνανε τον πόλεμο για να υπερασπίσουνε το δύστυχο μικρό Βέλγιο. Στη Γαλλία με την πέννα, με το τραγούδι, με το λόγο εξυμνούσανε τη γενναιοψυχία που έδειχνε η Γαλλία υπερασπίζοντας τον ηρωικό βελγικό λαό. Και τον ίδιο καιρό, η Αυστρία και η Γερμανία διαλαλούσανε παντού ότι αμύνονταν ενάντια στην επίθεση των Ρώσων κοζάκων και ότι κάνανε έναν ιερό εθνικό πόλεμο.

Όλα αυτά από την αρχή ως το τέλος δεν ήτανε παρά βλακείες πού'χαν για σκοπό να εξαπατήσουνε τις εργατικές μάζες. Η αστική τάξη είχε ανάγκη απ'όλα αυτά τα ψέματα για να παρασύρει τους στρατιώτες. Δεν ήταν η πρώτη φορά που κατέφευγε σ'αυτό το μέσο. Έχουμε κιόλας δει πως τα συνδικάτα της βιομηχανίας εισάγανε τους τελωνειακούς δασμούς για να διεξάγουνε με μεγαλύτερη επιτυχία την πάλη για της ξένες αγορές, καταληστεύοντας ολοένα τους συμπατριώτες τους. Οι τελωνειακοί αυτοί δασμοί ήτανε λοιπόν γι'αυτούς ένα μέσο επίθεσης. Μα η αστική τάξη φώναζε πως ήθελε μ'αυτό τον τρόπο να υπερασπίσει την "εθνική βιομηχανία". Στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που γίνεται για την υποταγή του κόσμου στην κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου, όλοι όσοι συμμετέχουν σ'αυτόν είναι στην ουσία επιτιθέμενοι. Αυτά δεν είναι τώρα καθαρά σαν τη μέρα; Οι λακέδες του τσάρου λέγανε πως "αμύνονται". Μα όταν η Οχτωβριανή Επανάσταση έσπασε τα μυστικά συρτάρια του Υπουργείου αποδείχτηκε με επίσημα ντοκουμέντα ότι ο τσάρος όπως και ο Κερένσκι, σε στενή συμφωνία με τους Αγγλογάλλους, είχε κάνει ένα ληστρικό πόλεμο, πως ήθελε να πάρει την Πόλη που δεν ήτανε δικιά του, να ξεγυμνώσει την Τουρκία και την Περσία, να αποσπάσει τη Γαλικία απ'τήν Αυστρία.

Οι Γερμανοί ιμπεριαλιστές αποκαλύφτηκαν το ίδιο. φτάνει μονάχα να θυμηθούμε τη συνθήκη του Μπρέστ-Λίτοφσκ, τη λεηλασία του Βελγίου, της Λιθουανίας, της Ουκρανίας, της Φινλανδίας. Η Γερμανική επανάσταση έκανε κι αυτή τις ανακαλύψεις της' και ξέρουμε τώρα πια από αυθεντικά ντοκουμέντα πως η Γερμανία είχε προετοιμαστεί για μια ληστρική επίθεση και πως ονειρεύονταν να οικειοποιηθεί όλες σχεδόν τις ξένες αποικίες και πολλά εχθρικά εδάφη.

Και οι "ευγενείς Σύμμαχοι"; Ξεσκεπάστηκαν ολότελα κι αυτοί! Τους είδαμε με την ειρήνη των Βερσαλλιών να καταληστεύουνε τη Γερμανία, να της επιβάλλουν για "επανορθώσεις" 132 δισεκατομμύρια χρυσά μάρκα, να της παίρνουν όλο της το στόλο, όλες τις αποικίες της, σχεδόν όλες τις ατμομηχανές της και τις γαλακτοφόρες αγελάδες της, και κανείς δε θα πιστέψει πια στη γενναιοψυχία τους. Τώρα λεηλατούν τη Ρωσία στο Βοριά και στο Νότο. Ώστε κι αυτοί επίσης κάνανε τον πόλεμο για τη ληστεία.

Όλα αυτά τα είχαν πει οι κομμουνιστές (μπολσεβίκοι) από την αρχή κιόλας του πολέμου, μα πολύ λίγοι τους πίστεψαν. Τώρα κάθε άνθρωπος, όσο λίγο μυαλωμένος κι αν είναι, ξέρει πως λέγανε την αλήθεια. Το χρηματιστικό κεφάλαιο είναι ένας αιμοβόρος κι άρπαγας ληστής, όποια κι αν είναι η καταγωγή του: Ρώσικη, Γερμανική, Γαλλική, Ιαπωνική ή Αμερικάνικη.

Είναι λοιπόν γελοίο να λέμε σε περίπτωση πολέμου ότι ένας ιμπεριαλιστής είναι ένοχος και πως ένας άλλος δεν είναι ή ότι ορισμένοι ιμπεριαλιστές είναι επιτιθέμενοι ενώ οι άλλοι αμύνονται. Όλα αυτά τ'ανακαλύψανε για να κοροϊδεύουνε τους εργαζόμενους. Στην πραγματικότητα όλοι αυτοί επιτέθηκαν πρώτα εναντίον των μικρών αποικιακών λαών: όλοι τους συλλάβανε το σχέδιο να παραδοθούν στη λεηλάτηση ολόκληρου του κόσμου και να τον υποτάξουνε στο χρηματιστικό κεφάλαιο της δικιάς του χώρας ο καθένας.

Ο πόλεμος ήταν μοιραίο να μεταβληθεί σε παγκόσμιο πόλεμο. Αφού ολόκληρη η σφαίρα ήταν έτσι κομματιασμένη και μοιρασμένη ανάμεσα στις "μεγάλες δυνάμεις" κι όλες οι μεγάλες δυνάμεις ήταν ενωμένες ανάμεσά τους από μια κοινή παγκόσμια οικονομία, ο πόλεμος ήταν αναπόφευχτο να αγκαλιάσει σχεδόν όλες τις ηπείρους.

Η Αγγλία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ρωσία, η Γερμανία, η Αυστροουγγαρία, η Σερβία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, το Μαυροβούνιο, η Ιαπωνία, οι Ενωμένες Πολιτείες, η Κίνα και δεκάδες άλλα μικρά κράτη σύρθηκαν στην αιματηρή δίνη. Ο πληθυσμός του πλανήτη φτάνει σχεδόν το ενάμισι δισεκατομμύριο ανθρώπους. Όλοι τους υπόφεραν άμεσα ή έμμεσα απ'αυτόν τον πόλεμο που τους επιβλήθηκε από μια φούχτα καπιταλιστές εγκληματίες. Ο κόσμος δεν είχε δει ποτέ ως τότε τόσο τεράστιους στρατούς, παγίδες θανάτου τόσο τερατώδικες. Ποτέ ο κόσμος δεν είχε δει ούτε μια δύναμη του κεφαλαίου. Η Αγγλία και η Γαλλία εξαναγκάσανε για την υπεράσπιση των χρηματοκιβωτίων τους, όχι μονάχα τους ’γγλους και τους Γάλλους, μα χιλιάδες από τους αποικιακούς τους σκλάβους, μαύρους μα και κίτρινους. Οι "πολιτισμένοι" ληστές δε δίστασαν να χρησιμοποιήσουν για τα σχέδια τους ακόμα και κανίβαλους. Κι όλα αυτά σκεπασμένα με τα πιο ευγενικά λόγια.

"Ο πόλεμος του 1914 είχε το προηγούμενό τους στους αποικιακούς πολέμους. Τέτοιοι πόλεμοι ήταν: Η εκστρατεία των 'πολιτισμένων' δυνάμεων εναντίον της Κίνας, ο ισπανοαμερικανικός πόλεμος, ο ρωσοϊαπωνικός πόλεμος του 1904 (για την Κορέα, το Πορτ-Αρθούρ, τη Μαντζουρία κτλ.), ο ιταλοτουρκικός πόλεμος στα 1912 (για την αφρικανική αποικία της Τριπολίτιδας)' ο πόλεμος των ’γγλων εναντίον των Μπόερς όπου η 'δημοκρατική' Αγγλία στην αρχή του 20ού αιώνα στραγγάλισε και τις δυο δημοκρατίες των Μπόερς. Περισσότερο από μια φορά οι ανταγωνισμοί αυτοί απείλησαν ν'ανάψουν μια τεράστια πυρκαγιά. Το μοίρασμα των αφρικανικών εδαφών απείλησε να οδηγήσει σ'έναν πόλεμο ανάμεσα στην Αγγλία και τη Γαλλία (για τη Φάουντα). Ύστερα ανάμεσα στη Γερμανία και τη Γαλλία (για το Μαρόκο)' η τσαρική Ρωσία παρά λίγό να μπλεχτεί σε πόλεμο με την Αγγλία για το μοίρασμα της κεντρικής Ασίας. Ήδη στην παραμονή του παγκόσμιου πολέμου οι ανταγωνισμοί συμφερόντων ανάμεσα στην Αγγλία και τη Γερμανία για την επικράτηση στην Αφρική, στη Μικρασία και στα Βαλκάνια, έφτασαν στο έπακρο. Και οι περιστάσεις επιτρέψανε τότε στην Αγγλία να βαδίσει με τη Γαλλία, που ήθελε να αφαιρέσει από τη Γερμανία την Αλσατία και τη Λορένη, και με τη Ρωσία που επιθυμούσε να ταχτοποιήσει τις μικροϋποθέσεις της στα Βαλκάνια και στη Γαλικία. Ο γερμανικός αρπαχτικός ιμπεριαλισμός είχε για κυριότερο σύμμαχο της Αυστροουγγαρία. Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός δεν αναμίχτηκε παρά αργότερα, επιδιώκοντας την αμοιβαία εξασθένηση των ευρωπαϊκών κρατών.

Πιο πολύ κι απ'τό μιλιταρισμό, το πιο εύχρηστο όπλο των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων είναι η μυστική διπλωματία με τις μυστικές συνθήκες και τις συνομωσίες όπως και με τις δολοφονίες της, τις μπόμπες της κτλ. Μυστικές συνθήκες υπήρχαν από τό'να μέρος ανάμεσα στην Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία κι απ'τ'άλλο μέρος ανάμεσα στη Γερμανία, στην Αυστροουγγαρία, την Τουρκία και τη Βουλγαρία. Η δολοφονία του Αυστριακού αρχιδούκα πριν τον πόλεμο δε θα μπορούσε να γίνει καθώς φαίνεται, χωρίς οι μυστικοί πράχτορες της Αντάντ να είναι πληροφορημένοι γι'αυτό. Μα κι η γερμανική διπλωματία δε δίσταζε μπροστά σε τίποτα: 'Οφείλουμε να θεωρήσουμε σαν ευτυχές γεγονός το ότι χάρη στη δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου-Φερδινάνδου, η μεγάλη αντιγερμανική συνομωσία ξέσπασε πριν την ώρα της. Αν ξέσπαγε ύστερα από δυο χρόνια ο πόλεμος θα ήτανε για μας πολύ σκληρότερος. Οι Γερμανοί προβοκάτορες θα ήταν έτοιμοι θα θυσιάσουνε έναν από τους πρίγκιπες τους για να προκαλέσουνε κι αυτοί τον πόλεμο.

30. Ο κρατικός καπιταλισμός και οι τάξεις

Ο πόλεμος ο ιμπεριαλιστικός δε διακρίνεται μονάχα από τις γιγαντιαίες διαστάσεις του κι από την καταστροφική του δράση, μα κι από το γεγονός ότι ολόκληρη η οικονομία της εμπόλεμης χώρας υποτάσσεται στα στρατιωτικά συμφέροντα. Το χρήμα ήταν αρκετό άλλοτε στην αστική τάξη για να κάνει τον πόλεμο. Μα ο παγκόσμιος πόλεμος πήρε τέτοια έχταση και οι χώρες που αγκάλιασε είχανε τέτοια απεραντοσύνη, που μόνο το χρήμα, δε θα μπορούσε να επαρκέσει στις ανάγκες του. Τα χυτήρια του ατσαλιού έπρεπε να χύνανε αποκλειστικά κανόνια όλο και πιο τεράστια' ο πόλεμος απορρόφησε όλο το κάρβουνο που βγάζανε τα ανθρακωρυχεία, όλα τα μέταλλα, τα υφάσματα, τα δέρματα κτλ. Ανάμεσα στα εθνικά καπιταλιστικά τραστ εννοείται, εκείνο που θα μπορούσε νά'χει τις περισσότερες ελπίδες να νικήσει είναι το τραστ που η παραγωγή του και τα μεταφορικά του μέσα ανταποκρίνονται περισσότερο στις ανάγκες του πολέμου. Πώς γίνεται αυτή η προσαρμογή; Με τη συγκεντροποίηση όλης της παραγωγής.

Έπρεπε να προχωρεί η παραγωγή χωρίς διακοπή, να είναι καλά οργανωμένη, για να μπορούν να εχτελούνται με ακρίβεια οι διαταγές των κυρίων αυτών γαλονάδων.

Για το σκοπό αυτό, η αστική τάξη δεν είχε παρά να βάλει την ιδιωτική παραγωγή και τα διάφορα συνδικάτα και τραστ στη διάθεση του ληστρικού αστικού κράτους της. Αυτό κι έγινε. Η βιομηχανία "επιστρατεύτηκε" και "στρατιωτικοποιήθηκε", δηλαδή τέθηκε στη διάθεση του κράτους και των στρατιωτικών αρχών. "Μα η αστική τάξη, θα παρατηρήσει κανείς, έχασε τα κέρδη της; Γιατί τότε τι άλλο είναι η εθνικοποίηση; Μια και μπήκαν όλα στη διάθεση του κράτους, πού ήτανε το κέρδος της αστικής τάξης και πώς δέχτηκε μια τέτοια συμφωνία;" Κι όμως η αστική τάξη τη δέχτηκε και δεν υπάρχει τίποτα εκπληχτικό σ'αυτό: Γιατί τα ιδιωτικά συνδικάτα τα αναθέσανε όλα, όχι στο εργατικό κράτος, μα στο δικό τους ιμπεριαλιστικό κράτος. Και τι είχε να φοβηθεί μ'αυτό η αστική τάξη; Δεν έκανε άλλο παρά να παίρνει τα πλούτη της από τη μια τσέπη και να τα βάζει στην άλλη, χωρίς να χάνει ούτε μια δεκάρα.

Πρέπει να μη μας ξεφεύγει ποτέ από το νου ο ταξικός χαραχτήρας του κράτους. Το κράτος δεν είναι κάτι σαν τρίτη δύναμη που τοποθετείται πάνω απ'τίς τάξεις -είναι απ'τήν κορφή ως τα νύχια μια ταξική οργάνωση. Στη διχτατορία των εργατών, το κράτος είναι μια οργάνωση εργατών. Στην κυριαρχία της αστικής τάξης, το κράτος είναι μια οργάνωση επιχειρηματιών, ακριβώς όπως κι ένα τραστ ή ένα συνδικάτο.

Κατά συνέπεια, όταν η αστική τάξη ανέθεσε τα ιδιωτικά συνδικάτα της στα χέρια του κράτους της (όχι σ'ένα προλεταριακό κράτος, μα στο δικό της ληστρικό καπιταλιστικό κράτος), δεν είχε να χάσει απολύτως τίποτα. Όταν ο τάδε ή δείνα εργοστασιάρχης παίρνει τα κέρδη του απ'τό ταμείο ενός συνδικάτου ή της Εθνικής Τράπεζας, μήπως αυτό δεν είναι το ίδιο πράμα; Η αστική τάξη όχι μονάχα δε χάνει τίποτα απ'αυτό, μα και κερδίζει. Χάρη σ'αυτήν τη συγκέντρωση πραγματικά, κινιέται καλύτερα η στρατιωτική μηχανή και μεγαλώνουν έτσι οι πιθανότητες νίκης στο ληστρικό αυτό πόλεμο.

Έτσι κατά τη διάρκεια του πολέμου σ'όλες σχεδόν τις χώρες ο κρατικός καπιταλισμός πήρε τη θέση των ιδιωτικών συνδικάτων. Αν η Γερμανία λόγου χάρη μπόρεσε να σημειώσει νίκες και ν'αντισταθεί τόσο πολύ στην πίεση υπέρτερων εχθρικών δυνάμεων, αυτό το χρωστάει στο γεγονός, ότι η γερμανική αστική τάξη ήξερε θαυμάσια να οργανώσει τον κρατικό αυτό καπιταλισμό.

Το πέρασμα στον κρατικό καπιταλισμό έγινε με διάφορους τρόπους. Τις περισσότερες φορές στη βιομηχανία και το εμπόριο δημιουργούνται κρατικά μονοπώλια, δηλαδή η βιομηχανία και το εμπόριο περνούν στο σύνολό τους στα χέρια του αστικού κράτους. Το πέρασμα αυτό δε γίνεται πάντα μονομιάς, μα σιγά-σιγά, σα ν'αγόραζε το κράτος ένα μέρος μονάχα από τις μετοχές ενός συνδικάτου ή ενός τραστ.

Έτσι η επιχείρηση αυτή άνηκε η μισή στο κράτος και η μισή σε ιδιώτες, και το αστικό κράτος επέβαλλε εκεί τις απόψεις του. Επιπλέον ακόμη και στις επιχειρήσεις που μείνανε στα χέρια των ιδιωτών, επέβαλλε συχνά έναν αυστηρό κανονισμό: έτσι, ορισμένες επιχειρήσεις, υποχρεώνονταν με ειδικό νόμο ν'αγοράζουν προϊόντα, από άλλες επιχειρήσεις, που με τη σειρά τους κι αυτές έπρεπε να πουλήσουν σε ορισμένες ποσότητες και σε ορισμένη τιμή. Το κράτος έκανε ακόμα υποχρεωτικές ορισμένες μεθόδους εργασίας, ορισμένα υλικά, επέβαλλε το χάρτη αγοράς για όλα τα σπουδαία προϊόντα. Έτσι, στη θέση του ιδιωτικού καπιταλισμού, αναπτύχθηκε ο κρατικός καπιταλισμός.

"Ο κρατικός καπιταλισμός υποκατέστησε τις ιδιωτικές οργανώσεις της αστικής τάξης, με την αποκλειστική του οργάνωση, το κράτος του. Ως τον πόλεμο, υπήρχε σε κάθε καπιταλιστική χώρα η οργάνωση του αστικού κράτους και έξω απ'αυτήν την οργάνωση, συνδικάτα, τραστ, συνασπισμοί (κονσόρτσιουμ) επιχειρηματιών, ενώσεις γαιοχτημόνων, αστικά πολιτικά κόμματα, ενώσεις δημοσιογράφων, επιστημόνων, αστών καλλιτεχνών, θρησκευτικές ενώσεις, θρησκευτικές αδελφότητες, εταιρίες νέων λευκοφρουρών, ιδιωτικά γραφεία ντέντεχτιβ, κτλ. Κάτω από την κυριαρχία του κρατικού καπιταλισμού, όλες αυτές οι ιδιωτικές οργανώσεις διαλύονται μέσα στο αστικό κράτος, γίνονται υποκαταστήματά του, εχτελούν τα σχέδια του, υποτάσσονται σε μιαν "υπέρτατη εντολή". Στα εργοστάσια και στα ορυχεία εχτελούν τις διαταγές του γενικού επιτελείου' οι εφημερίδες δημοσιεύουν μονάχα ό,τι αρέσει στο γενικό επιτελείο' το κήρυγμα στις εκκλησίες γίνεται όπως θέλουν οι παρασημοφορημένοι αυτοί ληστές' ζωγράφοι, ποιητές, τραγουδιστές, υποβάλλονται στη λογοκρισία τους' εφευρίσκουν τις μηχανές, τα κανόνια, τα πολεμοφόδια, τα αέρια πού'χει ανάγκη το γενικό επιτελείο. Έτσι, όλη η ζωή "κρατικοποιείται" για να εξασφαλίσει στη μπουρζουαζία τα κέρδη της τα βουτηγμένα σε λάσπη και αίμα.

Κρατικός καπιταλισμός σημαίνει τρομερή ενίσχυση της μεγαλοαστικής τάξης. Ακριβώς όπως με τη διχτατορία του προλεταριάτου, η εργατική τάξη είναι τόσο πιο ισχυρή όσο η συνεργασία στη δουλειά των σοβιέτ, των εργατικών συνδικάτων, του κομμουνιστικού κόμματος κτλ. είναι στενότερη, έτσι και στη διχτατορία της αστικής τάξης. Η τελευταία είναι τόσο πιο ισχυρή όσο οι αστικές κυβερνήσεις συνδέονται μεταξύ τους με τους πιο στέρεους δεσμούς. Συγκεντρώνοντας τις και μεταβάλλοντας τις σε τροχούς μιας και της ίδιας μηχανής, ευνοεί ο κρατικός καπιταλισμός την τρομερή δύναμη του κεφαλαίου. Η διχτατορία της αστικής τάξης γιορτάζει πραγματικά το θρίαμβό της.

Ο κρατικός καπιταλισμός εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου σ'όλες τις καπιταλιστικές χώρες ακόμα και στην τσαρική Ρωσία (επιτροπή πολεμικής βιομηχανίας, μονοπώλια κλπ). Κατόπιν όμως η ρωσική αστική τάξη τρομαγμένη από την επανάσταση, φοβήθηκε μήπως μαζί με την κρατική εξουσία περάσει και η παραγωγή στα χέρια του προλεταριάτου. Να γιατί μετά την Επανάσταση του Φλεβάρη 1917, αντιτάχτηκε στην οργάνωση της παραγωγής.

Είδαμε λοιπόν πως ο κρατικός καπιταλισμός δεν καταργεί με κανένα τρόπο την εκμετάλλευση, μα αυξάνει στο έπακρο τη δύναμη της αστικής τάξης. Ωστόσο, οι οπαδοί του Σάιντμαν στη Γερμανία και άλλοι σοσιαλιστές της ιερής ένωσης, διακηρύξανε πως αυτό ο καταναγκασμός στην εργασία ήτανε σοσιαλισμός, ότι μια κι όλα ήτανε στην κατοχή του κράτους, ο σοσιαλισμός θα γινόταν πραγματικότητα. Δε βλέπανε πως δεν πρόκειται καθόλου για ένα προλεταριακό κράτος, μα για μια συγκέντρωση της κυβερνητικής δύναμης στα χέρια των δολοφόνων και των πιο λυσσασμένων εχθρών του προλεταριάτου."

Ενώνοντας και οργανώνοντας την αστική τάξη και μεγαλώνοντας έτσι τη δύναμη της, ο κρατικός καπιταλισμός εξασθενίζει την εργατική τάξη. Κάτω από την κυριαρχία του, οι εργάτες γίνονται άσπροι σκλάβοι ενός αρπαχτικού κράτους. Τους στερήσανε το δικαίωμα της απεργίας, τους επιστρατεύσανε και τους στρατιωτικοποιήσανε' όλοι όσοι κηρύσσονταν εναντίον του πολέμου, καταδικάστηκαν αμέσως για έγκλημα έσχατης προδοσίας' σε πολλές χώρες τους αφαιρέσανε το δικαίωμα να κυκλοφορούν ελεύθερα, το δικαίωμα να περνούν απ'τή μια επιχείρηση στην άλλη κτλ. Ο "ελεύθερος" μισθωτός εργάτης είχε γίνει δουλοπάροικος καταδικασμένος είτε να πεθάνει στα πεδία των μαχών για την υπόθεση των εχθρών του, είτε να δουλεύει εξαντλητικά, όχι για τον εαυτό του, για τους συντρόφους του ή για τα παιδιά του, μα για τα συμφέροντα των καταπιεστών του.

31. Η χρεωκοπία του καπιταλισμού και η εργατική τάξη

Έτσι, ο πόλεμος ευνόησε στην αρχή τη συγκέντρωση και την οργάνωση της καπιταλιστικής οικονομίας. Το έργο που δεν είχαν μπορέσει να τελειώσουνε τα συνδικάτα, τράπεζες, τραστ, συνδυασμένες επιχειρήσεις, προσπάθησε να το πραγματοποιήσει ο κρατικός καπιταλισμός. Δημιούργησε ένα ολόκληρο δίχτυ από όργανα που να ρυθμίζουν την παραγωγή και τη διανομή και να προετοιμάζουν έτσι το έδαφος ώστε να μη μπορεί το προλεταριάτο να αναλάβει τη μεγάλη συγκεντροποιημένη παραγωγή.

Μα ο πόλεμος, που ολόκληρο το βάρος του έπεφτε πάνω στην εργατική τάξη, ήταν αναπόφευχτο να προκαλέσει την εξέγερση των προλεταριακών μαζών. Ο πόλεμος ήτανε ένα σφαγείο που όμοιό του δε γνώρισε ακόμη η ιστορία. Η παραγωγή των πνευμάτων έπαιρνε μια γιγαντιαία ανάπτυξη. Το προλεταριάτο ήταν καταδικασμένο στην εξολόθρευση στα πεδία των μαχών. Σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς ο αριθμός των σκοτωμένων, των τραυματισμένων και των εξαφανισμένων, μονάχα ως το Μάρτη του 1917, έφτανε τα είκοσι πέντε εκατομμύρια ανθρώπους' ο αριθμός των σκοτωμένων το Γενάρη του 1918 ήταν σχεδόν οχτώ εκατομμύρια. Λογαριάζοντας το μέσο βάρος ενός ανθρώπου σε 60 κιλά, μπορούμε να πούμε ότι οι καπιταλιστές παράγανε, από τον Αύγουστο του 1914 ως το Γενάρη του 1918 480.000.000 κιλά σαπισμένο ανθρώπινο κρέας. Για να εχτιμήσουμε ακριβώς τις απώλειες θά'πρεπε να προσθέσουμε ακόμα εκατομμύρια αρρώστους. Μονάχα η σύφιλη που πήρε στον πόλεμο μια πρωτοφανή έχταση, μόλυνε σχεδόν ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Οι άνθρωποι μετά τον πόλεμο είχαν χάσει τα δύο τρίτα απ'τίς δυνάμεις τους. Τα πιο γερά στοιχεία, τα πιο ικανά για δουλειά, το άνθος των εθνών, εξολοθρεύτηκαν.

Και είναι φυσικά οι εργάτες, οι χωρικοί που υποφέρανε περισσότερο.

Στα μεγάλα κέντρα των εμπολέμων κρατών δημιουργήθηκαν ακόμα και μικροί σωροί από εξαιρετικά παραμορφωμένους και ακρωτηριασμένους στρατιώτες' σκεπάζοντας το πρόσωπό τους με το κράνος σα μάσκα, τα άθλια αυτά λείψανα φυτοζωούν εκεί, ζωντανές μαρτυρίες του αστικού "πολιτισμού".

Μα το προλεταριάτο δε σφαγιάστηκε μόνο σε άγριες μάχες' φορτία ανυπολόγιστα βαραίνουν πάνω στους ώμους των επιζώντων. Ο πόλεμος απαίτησε αφάνταστα έξοδα. Και ενώ οι εργοστασιάρχες και οι βιομήχανοι βγάζανε μυθώδη κέρδη, επιβάλλονταν στους εργάτες τεράστιοι φόροι, για να πληρώσουν τα τρομερά έξοδα του πολέμου. Το 1919 στη συνδιάσκεψη της ειρήνης ο υπουργός των Οικονομικών της Γαλλίας δήλωσε πως ο πόλεμος είχε στοιχίσει στα εμπόλεμα έθνη ένα τρισεκατομμύριο φράγκα. Λίγοι άνθρωποι μπορούν να ξέρουν τι σημαίνουν τέτοιοι αριθμοί. ’λλοτε με τέτοιους αριθμούς υπολογίζονταν η απόσταση του ενός αστεριού από τ'άλλο. Και σήμερα μ'αυτούς τους αριθμούς λογαριάζουμε τα έξοδα του απαίσιου σφαγείου. Ένα τρισεκατομμύριο ίσον ένα εκατομμύριο εκατομμύρια. Κατ'άλλους υπολογισμούς ο πόλεμος είχε τα παρακάτω έξοδα σε εκατομμύρια φράγκα:

Τα έξοδα ασφαλώς μεγάλωσαν μετά το 1917. Τέτοια έξοδα για να καλυφθούν, απαιτούσανε τρελές εισπράξεις. Και φυσικά τα καπιταλιστικά κράτη άρχισαν να μεγαλώνουν τους φόρους της εργατικής τάξης: είτε με μορφή άμεσων φόρων, είτε για να πληρώσει κάτι και η αστική τάξη - με την πατριωτική αύξηση των τιμών. Η ακρίβεια της ζωής μεγάλωσε. Και οι βιομήχανοι -όσοι προπαντός δούλευαν για τον πόλεμο- αποταμιεύσανε ανυπολόγιστα κέρδη.

"Οι Ρώσοι βιομήχανοι ανεβάσανε τα μερίσματά τους πάνω από το διπλάσιο, ορισμένες επιχειρήσεις δώσανε μυθώδη μερίσματα. Να μερικοί αριθμοί: η εταιρία πετρελαίων των αδελφών Μιρσόγιεφ πλήρωσε μέρισμα 40%' η μετοχική εταιρία των αδελφών Δανιχέφσκυ 30%' η καπνοβιομηχανία του Κάλφα 30% κλπ. Στη Γερμανία το καθαρό κέρδος των επιχειρήσεων που ήτανε το 1913-1914 για τέσσερις κλάδους (χημικά, εκρηχτική ύλη, μεταλλουργία, αυτοκίνητα), 133 εκατομμύρια, έφτασε το 1915-1916 σε 259 εκατομ., δηλαδή διπλασιάστηκε μέσα σ'ένα χρόνο. Στις Ενωμένες Πολιτείες τα κέρδη του τραστ του ατσαλιού τριπλασιάστηκαν από το 1914 ως το 1916. Από το 1915 ως το 1917 ανέβηκαν από 98 σε 478 εκατομμύρια δολάρια! Μερίσματα κατά 200% δεν ήταν σπάνια. Το ίδιο τρομερή ήταν η αύξηση των κερδών στις τράπεζες. Οι μεγαλοκαρχαρίες αυξήσανε απίστευτα τα πλούτη τους, οι φτωχοί άνθρωποι καταστράφηκαν και το προλεταριάτο έπεσε κάτω απ'τό ζυγό των φόρων και της ακρίβειας".

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, φτιάχνανε προ παντός σράπνελ, χειροβομβίδες, δυναμίτη, κανόνια, θωρακισμένα αυτοκίνητα, αεροπλάνα, ασφυξιογόνα αέρια, μπαρούτι, κτλ.

Στις Ενωμένες Πολιτείες, ξεπήδησαν ολόκληρες πολιτείες χτισμένες βιαστικά, γύρω από μπαρουτάδικα φτιαγμένα τόσο γρήγορα που πολλές φορές χαλάγανε. Τόση ήταν η βιασύνη τους να φτιάξουν μπαρούτι και να κερδίσουν χρήμα. Οι κατασκευαστές κανονιών και οβίδων πραγματοποιήσανε τεράστια κέρδη. Μα η οικονομική κατάσταση του λαού γινόταν όλο και χειρότερη. Γιατί τα πραγματικά προϊόντα, εκείνα που χρησιμοποιούνται για τη διατροφή, το ντύσιμο κλπ. παράγονταν ολοένα και σε μικρότερες ποσότητες. Με το μπαρούτι και τις σφαίρες, μπορείς να σκοτώσεις και να καταστρέψεις, μα δε μπορείς ούτε να τραφείς ούτε να ντυθείς. Και όλες οι οικονομικές δυνάμεις είχαν απορροφηθεί από την κατασκευή μπαρουτιού και μηχανημάτων καταστροφής. Η φυσική και χρήσιμη παραγωγή εξαφανίζονται όλο και περισσότερο. Η εργατική δύναμη περνούσε στο στρατό και ολόκληρη η βιομηχανία δούλευε για τον πόλεμο.

Τα χρήσιμα εμπορεύματα γινότανε ολοένα και σπανιότερα, φέρνοντας την πείνα και την ακρίβεια. Έλλειψη ψωμιού, έλλειψη κάρβουνου, έλλειψη όλων των χρήσιμων πραγμάτων και πάνω από την αγορά παγκόσμιος λοιμός και γενική εξάντληση της ανθρωπότητας' να οι συνέπειες της εγκληματικής ιμπεριαλιστικής σφαγής.

Η έλλειψη κάρβουνου, ατσαλιού, καθετί αναγκαίου ανέτρεψε στο τέλος την ίδια την πολεμική παραγωγή. Όλες οι χώρες, εκτός μονάχα από την Αμερική φτώχαιναν συνεχώς. Η πείνα, η καταστροφή, το κρύο βαδίζανε θριαμβευτικά πάνω στη γη. Και όλα αυτά τα κακά χτυπήσανε κυρίως την εργατική τάξη. Έκανε βέβαια να διαμαρτυρηθεί, μα ο πόλεμος όρθωνε εναντίον της την καπιταλιστική δύναμη του αρπαχτικού κράτους. Σ'όλες τις χώρες του κόσμου τόσο τις μοναρχικές, όσο και τις δημοκρατικές, η εργατική τάξη υπέστη αφάνταστους κατατρεγμούς. Οι εργάτες αποστερήθηκαν όχι μόνο από το δικαίωμα της απεργίας, μα κι η παραμικρή απόπειρα διαμαρτυρίας καταπνίγηκε αλύπητα. Η κυριαρχία του καπιταλισμού οδήγησε έτσι στον εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα στις τάξεις.

"Οι καταδιώξεις των εργατών κατά τη διάρκεια του πολέμου εκθέτονται θαυμάσια στην απόφαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς για τη λευκή τρομοκρατία. "Από την αρχή του πολέμου -λέει η απόφαση- οι κυρίαρχες τάξεις που σκότωσαν κι ακρωτηρίασαν στα πεδία των μαχών πάνω από 10 εκατομμύρια ανθρώπους εισάγανε στο εσωτερικό των χωρών τους το καθεστώς της αιματηρής διχτατορίας (της αστικής τάξης). Η τσαρική κυβέρνηση στη Ρωσία τουφέκιζε και κρέμαγε τους εργάτες κι οργάνωνε πογκρόμ εναντίον των Εβραίων. Η αυστριακή μοναρχία έπνιξε στο αίμα την εξέγερση των τσεχοσλοβάκων εργατοαγροτών. Η αγγλική αστική τάξη εχτέλεσε τους καλύτερους εκπροσώπους του ιρλανδικού λαού. Ο γερμανικός ιμπεριαλισμός κάνει θραύση στο εσωτερικό της χώρας και οι επαναστατημένοι ναύτες σταθήκανε τα πρώτα θύματα του άγριου αυτού ζώου.

Στη Γαλλία τουφέκιζαν τους Ρώσους στρατιώτες που δεν ήθελαν να υπερασπίσουνε τα συμφέροντα των γάλλων αστών. Στην Αμερική, η αστική τάξη λυντσάριζε τους διεθνιστές, καταδίκασε τα καλύτερα στοιχεία του προλεταριάτου σε είκοσι χρόνια καταναγκαστικά έργα και τουφέκιζε τους απεργούς".

Το καπιταλιστικό καθεστώς έτριζε απ'όλες τις μεριές. Η αναρχία στην παραγωγή οδήγησε στον πόλεμο κι ο πόλεμος προκάλεσε έναν χωρίς προηγούμενο παροξυσμό στους ταξικούς ανταγωνισμούς' έτσι ο πόλεμος οδηγούσε στην Επανάσταση. Ο καπιταλισμός άρχισε να ξεχαρβαλώνεται και προς τις δυο βασικές κατευθύνσεις. Η χρεοκοπία του καπιταλισμού άρχιζε.

Ας εξετάσουμε από πιο κοντά τη χρεοκοπία του.

Ολόκληρη η καπιταλιστική κοινωνία είχε βγει από το ίδιο καλούπι: το εργοστάσιο είχε οργανωθεί ακριβώς με τον ίδιο τρόπο με ένα υπουργείο ή ένα σύνταγμα' απάνω οι πλούσιοι που διευθύνουν, κάτω οι φτωχοί, οι εργάτες που υπακούνε' ανάμεσά τους οι μηχανικοί, οι υπαξιωματικοί, οι ανώτεροι υπάλληλοι. Είναι φανερό πως η καπιταλιστική κοινωνία δε μπορεί να διαρκέσει παρά όσο ο εργάτης φαντάρος υπακούει στο γαιοχτήμονα, στρατηγό ή αξιωματικό γόνο των ευγενών ή της αστικής τάξης, όσο ο εργοστασιακός εργάτης εχτελεί τις διαταγές του πλούσια μισθοδοτούμενου κύριου Διευθυντή, ή του βιομήχανου που απομυζά την εργατική υπεραξία.

Μα μόλις οι εργαζόμενες μάζες αρνηθούν να είναι απλά πιόνια στα χέρια των εχθρών τους, τα νήματα που δένουν το στρατιώτη με το στρατηγό, τον εργάτη με το βιομήχανο αρχίζουν αμέσως να σπάνε. Οι εργάτες παύουν να υπακούνε στους εργοδότες τους, οι φαντάροι στους αξιωματικούς, οι υπάλληλοι στους προϊστάμενούς τους.

Αυτή είναι η παρακμή της παλιάς πειθαρχίας, όπου οι πλούσιοι κυβερνούσαν τους φτωχούς και όπου η αστική τάξη κακομεταχειριζόταν το προλεταριάτο. Η περίοδος αυτή θα διαρκέσει αναπότρεπτα ώσπου η νέα τάξη, το προλεταριάτο να υποτάξει την αστική τάξη, να την εξαναγκάσει να υπερασπίσει τους εργάτες και να οργανώσει την καινούρια πειθαρχία.

Η χαώδης αυτή περίοδος όπου η παλιά τάξη έχει κιόλας καταστραφεί, μα η νέα τάξη δεν έχει ακόμα δημιουργηθεί, δεν μπορεί να τερματιστεί παρά με την πλήρη νίκη του προλεταριάτου στον εμφύλιο πόλεμο.

...

32. Ο εμφύλιος πόλεμος

...

33. Μορφές και σκοποί του εμφύλιου πόλεμου

...

34. Η γενική αποσύνθεση, ή κομμουνισμός

...

Εισαγωγή: Το πρόγραμμά μας

Κεφάλαιο I: Το καπιταλιστικό σύστημα

Κεφάλαιο II: Εξέλιξη του καπιταλιστικού συστήματος

Κεφάλαιο III: Ο κομμουνισμός και η διχτατορία του προλεταριάτου

Κεφάλαιο IV: Πως η εξέλιξη του καπιταλισμού οδήγησε στην κομμουνιστική επανάσταση
(Ο ιμπεριαλισμός, ο πόλεμος και η χρεωκοπία του καπιταλισμού)

Κεφάλαιο V: Δεύτερη και Τρίτη Διεθνής